Człowiek a technologia w ujęciu wybranych współczesnych myślicieli żydowskich: Danniego Schiffa i Moisa Navona

Teresa Klimowicz

doi:10.18290/rf25733.16

Data publikacji : 2025-09-30

Tom 73 Nr 3 (2025)

Człowiek a technologia w ujęciu wybranych współczesnych myślicieli żydowskich: Danniego Schiffa i Moisa Navona

Teresa Klimowicz

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25733.16

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza odpowiedzi na wyzwania technologiczne formułowanych przez dwóch współczesnych myślicieli żydowskich: Danny’ego Schiffa i Moisa Navona. Pierwszy z nich jest badaczem etyki żydowskiej i autorem wydanej w 2023 r. książki Judaism in a Digital Age. Drugi, Mois Navon, jest natomiast izraelskim rabinem i filozofem, związanym z Uniwersytetem Bar Ilan, zajmującym się problemem moralnego statusu sztucznej inteligencji, autorem dysertacji doktorskiej The Moral Status Of Artificial Intelligence – a Jewish Ethical Perspective (2024), a także założycielem firmy produkującej oprogramowanie pojazdów autonomicznych pod nazwą Mobileye. Podejmowane przez nich zagadnienia zostały wpisane w toczącą się dyskusję o posthumanizmie i przedstawione w dwóch płaszczyznach: antropologicznej, odpowiadającej na pytania jak myśl żydowska radzi sobie z definiowaniem statusu człowieka w świecie; oraz etycznej, dotyczącej zaleceń związanych z relacją człowieka wobec innowacji technologicznych.

Słowa kluczowe:

posthumanizm, judaizm, nowe technologie, człowiek i technologia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Biblia Tysiąclecia Online. 2003. Poznań: Pallottinum. Dostęp 29.02.2024. https://biblia.deon.pl/index.php.

Całus, Krzysztof. 2018. „Transhumanizm – wizja nowego człowieka”. Studia z historii filozofii 9 (4): 237–255. https://doi.org/10.12775/szhf.2018.060.

Dauber, Jeremy. 2023.12.15. „Three Golems I have known”. Sapir. A quarterly journal of ideas for a thriving Jewish future. Dostęp 6.02.2024. https://sapirjournal.org/technology/2023/12/three-golems-i-have-known/.

Duchliński, Piotr, i Grzegorz Hołub. 2022. „Wieloaspektowość transhumanizmu. Wprowadzenie”. W: Transhumanizm. Wieloaspektowość zagadnienia, red. Piotr Duchliński i Grzegorz Hołub, 11–20. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.

Frank, Daniel H. 2009. „Czym jest filozofia żydowska?”. W: Historia filozofii żydowskiej, red. Daniel H. Frank i Oliver Leaman, tłum. Paweł Sajdek, 11–21. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Goltz, Nachshon (Sean), John Zeleznikow i Tracey Dowdeswell. 2020. „From the Tree of Knowledge and the Golem of Prague to Kosher Autonomous Cars: The Ethics of Artificial Intelligence Through Jewish Eyes”. Oxford Journal of Law and Religion 9 (1): 132–156. https://doi.org/10.1093/ojlr/rwaa015.

Idel, Moshe. 1990. Golem. Jewish Magical and Mystical Traditions on the Artificial Anthropoid. Albany, N.Y.: State University of New York Press.

Jędrzejewski, Paweł. 2009. Judaizm bez tajemnic. Kraków: Stowarzyszenie Pardes.

Klein, Zvika. 2023.05.08. „Hassidic rabbi releases ‘kosher’ AI chatbot alternative to ChatGPT”. The Jerusalem Post. Dostęp 3.06.2024. https://www.jpost.com/judaism/article-742328.

Kosiewicz, Jerzy. 1999. „Filozofia żydowska w ujęciu historycznym”. Edukacja filozoficzna 28: 359–367.

Navon, Mois. 2022. The Moral Status of a Humanoid – TAU AI Week (2022). YouTube.com. Dostęp 5.06.2024. https://www.youtube.com/watch?v=LEpXNCCSb3w.

Navon, Mois. 2023. The Moral Status of Artificial Intelligence: A Jewish Ethical Perspective [rozprawa doktorska]. Bar-Ilan University. https://www.academia.edu/118813585/The_Moral_Status_Of_Artificial_Intelligence_a_Jewish_Ethical_Perspective.

Navon, Mois. 2024a. „A Jewish Theological Perspective on Technology (Orthodox)”. W: St Andrews Encyclopaedia of Theology, red. Brendan N. Wolfe i in. University of St Andrews. Dostęp 6.02.2024. https://www.saet.ac.uk/Judaism/AJewishTheologicalPerspectiveonTechnologyOrthodox.

Navon, Mois. 2024b. „To Make a Mind – A Primer on Conscious Robots”. Theology and Science 22 (1): 221–241. https://doi.org/10.1080/14746700.2023.2294530.

Navon, Mois. 2024c. „Let us make man in our image – a Jewish ethical perspective on creating conscious robots”. AI and Ethics 4 (4): 1235–1250. https://doi.org/10.1007/s43681-023-00328-y.

Ochman, Jerzy. 1997. Peryferie filozofii żydowskiej. Kraków: Universitas.

Przegalińksa, Aleksandra K. 2016. Istoty wirtualne. Jak fenomenologia zmieniła sztuczną inteligencję. Kraków: Universitas.

Ronen, Shoshana. 2009. „Koncepcja człowieka w judaizmie”. Przegląd Filozoficzny 71 (3): 139–155.

Schiff, Danny. 2023. Judaism in a Digital Age. An Ancient Tradition Confronts a Transformative Era. Cham: Palgrave Macmillan.

Szczerbiński, Waldemar. 2014. „Charakterystyka kultury żydowskiej w Izraelu i przejawy jej sekularyzacji”. Teologia i Człowiek 27 (3): 79–108. https://doi.org/10.12775/TiCz.2014.038.

Talmud. 2024. Sanhedrin 65b, Sefaria.org. Dostęp 29.02. 2024. https://www.sefaria.org/Sanhedrin.65b.1?lang=bi&with=all&lang2=en.