Przestępstwa honoris causa popełniane przez kobiety (abortio, infanticido, derelictio modo nati et intellectualis falsitas honoris causa)

Michał Najman

doi:10.18290/kip2025.10

Data publikacji : 2025-07-03

Tom 14 Nr 1 (2025)

Przestępstwa honoris causa popełniane przez kobiety (abortio, infanticido, derelictio modo nati et intellectualis falsitas honoris causa)

Michał Najman

https://orcid.org/0000-0001-8207-8458

DOI: https://doi.org/10.18290/kip2025.10

Abstrakt

Działania podejmowane w celu ratowania honoru były powszechnie akceptowane w porządkach karnoprawnych jako okoliczność łagodząca odpowiedzialność karną. Stan ten obowiązuje do dziś w wielu porządkach karnoprawnych. W doktrynie jednolicie przyjmuje się, że przestępstwa honorowe (honor crimes) swoim zakresem pojęciowym obejmują zachowania stanowiące formę przemocy wobec kobiet. Do powyższego przyczyniła się niewątpliwie Konwencja Stambulska, w szczególności jej art. 42, wskazujący, że akty przemocy wobec kobiet nie będą usprawiedliwiane względami kulturowymi, zwyczajowymi, religijnymi, tradycyjnymi ani tzw. względami „honoru”. W literaturze rzadko wspomina się jednak o grupie przestępstw honorowych, które co do zasady mogą zostać popełnione jedynie przez kobiety, takich jak aborcja, dzieciobójstwo, porzucenie noworodka czy fałsz intelektualny honoris causa. W artykule przedstawione zostały obowiązujące europejskie i pozaeuropejskie regulacje w kwestii przestępstw honorowych wskazanych powyżej. Przedstawiono także wybrane regulacje historyczne obwiązujące w drugiej połowie XX w. Celem artykułu jest wykazanie, że powyższe typy przestępstw honorowych motywowane są przemocą wobec kobiet, a więc również w stosunku do nich znajduje zastosowanie Konwencja Stambulska. Podjęto również próbę wskazania rozumienia pojęcia honoru w oderwaniu od uwarunkowań kulturowych.

Słowa kluczowe:

przestępstwo, honor, aborcja, dzieciobójstwo

Inne teksty tego samego autora

Michał Najman, Podstawy religijne współczesnego prawa , Kościół i Prawo: Tom 13 Nr 1 (2024)
Michał Najman, Pozakodeksowe okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną za znieważenie zwłok lub grobu , Kościół i Prawo: Tom 12 Nr 1 (2023)

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Najman, M. (2025). Przestępstwa honoris causa popełniane przez kobiety (abortio, infanticido, derelictio modo nati et intellectualis falsitas honoris causa). Kościół I Prawo, 14(1), 171–192. https://doi.org/10.18290/kip2025.10

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Abortion laws: a survey of current world legislation, World Health Organization, ‎Genewa 1971, https://apps.who.int/iris/handle/10665/41924 [dostęp: 07.05.2024].

Abu Rabia, Aref. 2011. „Family Honor Killings: Between Custom and State Law.” The Open Psychology Journal 4:34-44.

An-Na'im, Abdullahi A. 1992. Human rights in cross-cultural perspectives. A quest for consensus. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Anderson, James D. 2007. „Past Discrimination and Diversity: A Historical Context for Understanding Race and Affirmative Action.” The Journal of Negro Education 76, nr 3: 204-15.

Anderson, Margaret L., Michael Reynolds, Hans-Lucas Kieser, i in. 2013. „Taner Akçam, The Young Turks’ crime against humanity: the Armenian genocide and ethnic cleansing in the Ottoman Empire (Princeton, NJ: Princeton University Press, 2012).” Journal of Genocide Research 15, nr 4:463-509.

Baetens, Freya. 2010. „Discrimination on the Basis of Nationality: Determining Likeness in Human Rights and Investment Law.” W International Investment Law and Comparative Public Law, red. Stephan Schill, 279-316. Oxford: Oxford University Press.

Baker, Nancy V., Peter R. Gregware, i Margery A. Cassidy. 1999. „Family killing fields: Honor rationales in the murder of women.” Violence Against Women 5, nr 2:164-84.

Besson, Samantka. 2008. „Gender Discrimination under EU and ECHR Law: Never Shall the Twain Meet?” Human Rights Law Review 8, nr 4:647-82.

Betancur, Molina, i Mario Carlos. 2006. El derecho al abortoen Colombia. I Parte: El conceptojurídico de vidahumana. Medellín: Universidad de Medellín.

Bosch, Miriam D., i Jordi S. Torrents. 2015. On blasphemy. Barcelona: Blanquerna.

Bourdieu, Pierre. 2004. Męska dominacja. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Brown, Hilary. 2004. Violence against vulnerable groups. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Brzezińska, Joanna. 2012. „Regulacja przestępstwa dzieciobójstwa w wybranych państwach Europy zachodniej.” Ius Novum 3:57-70.

Cenziper, Debbie, i Jim Obergefell. 2016. Love Wins: The Lovers and Lawyers Who Fought the Landmark Case for Marriage Equality. New York: Harper Collins Publishers.

Colker, Ruth. 2009. The Law of Disability Discrimination. New York: LexisNexis.

Davis, James F., i Henry H. Foster. 1978. Society and the Law. New Meanings for an Old Profession. Westport: Greenwood.

DeJesus, Ligia. 2013. „Abortion in Latin America and the Caribbean: a comparative study of domestic laws and relevant jurisprudence following the adoption of the American Convention On Human Rights.” ILSA Journal of International and Comparative Law 20, nr 1:1-47.

Dłużyk, Magdalena. 2011. „Prawa kobiet w Turcji, Egipcie i Arabii Saudyjskiej.” W Prawa kobiet we współczesnym świecie, red. Lena Kondratiewa-Bryzik, i Wojciech Sokolewicz, 275-91. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.

Driczinski, Sławomir. 2023. „Dyskryminacja ze względu na religię w zatrudnieniu z perspektywy relacji Państwo-Kościół – wybrane zagadnienia.” Kościół i Prawo 12, nr 1:43-58.

Finnemore, Martha, i Kathryn Sikkink. 1998. „International Norm Dynamics and Political Change.” International Organization 52, nr 4:895-905.

Gardocki, Lech. 2015. Prawo karne. Warszawa: C.H. Beck.

Ghanea-Hercock, Nazila. 2003. The Challenge of Religious Discrimination at the Dawn of the New Millennium. Berlin: Springer.

Goodwin, Michele. 2016. „The pregnancy penalty.” Health Matrix: The Journal of Law-Medicine 26, nr 1:17-39.

Grzyb, Magdalena. 2016. Przestępstwa motywowane kulturowo. Aspekty kryminologiczne i prawnokarne. Warszawa: Wolters Kluwer.

Gvozden, Amanda. 2022. „Fetal Protection Laws and the ‘Personhood’ Problem: Toward a Relational Theory of Fetal Life and Reproductive Responsibility.” The Journal of Criminal Law and Criminology 112:407-38.

Halder, Debarati, i Karuppannan Jaishankar. 2017a. „Love Marriages, Inter-Caste Violence, and Therapeutic Jurisprudential Approach of the Courts in India.” W Therapeutic Jurisprudence and Overcoming Violence against Women, red. Debarati Halder, i Karuppannan Jaishankar, 30-42. Hershey: IGI Global.

Halder, Debarati, i Karuppannan Jaishankar (red.). 2017b. Therapeutic Jurisprudence and Overcoming Violence against Women. Hershey: IGI Global.

Hamilton, David, Steven J. Sherman, i Luigi Castelli. 2002. „A Group By Any Other Name – The Role of Entitativity in Group Perception.” European Review of Social Psychology 12, nr 1:139-66.

Harbitz, Mia E., i María del Carmen Tamargo. 2010. El significado de la identidad legal ensituaciones de pobreza y exclusión social: El subregistro de nacimientos y la indocumentacióndesde la perspectiva de género y etniaen Bolivia, Ecuador y Guatemala. New York: Banco Interamericano de Desarrollo.

Heydari, Arash, Ali Teymoori, i Rose Trappes. 2021. „Honor killing as a dark side of modernity: Prevelance, common discourses and critical view.” Social Science Information 60, nr 1:86-106.

Idriss, Mohammad M., i Tahir Abbas. 2010. Honour, Violence, Women and Islam. New York: Routledge.

Jedlecka, Wioletta. 2017. „Formy i rodzaje przemocy.” Wrocławskie Studia Erazmiańskie – Studia Erasmiana Wratislaviensia. Przemoc w prawie i polityce 11:13-29.

Johnson, Phil, Michael Brookes, Geoffrey Wood, i in. 2017. „Legal Origin and Social Solidarity. The Continued Relevance of Durkheim to Comparative Institutional Analysis.” Sociology 51, nr 3:646-65.

Kowalska, Beata. 2013. Kobiety, rozwój, obywatelstwo w Haszymidzkim Królestwie Jordanii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kricheli-Katz, Tamar. 2012. „Choice, Discrimination, and the Motherhood Penalty.” Law and Society Review 46, nr 3:557-87.

Kroeber, Alfred, i Clyde Kluckhon. 1952. Culture. A critical review of concepts and definitions. Massachusetts: Peabody Museum Papers.

Kuhn, Thomas. 2019. „Immoralizing and Criminalizing Abortion. The Doctors’ Revolution.” W The Structure of Moral Revolutions. Studies of Changes in the Morality of Abortion, Death, and the Bioethics Revolution, red. Robert Baker, 85-114. Massachusetts: MIT Press.

Kulesza, Witold. 1984. Zniesławienie i zniewaga. Ochrona czci i godności osobistej człowieka w polskim prawie karnym. Zagadnienia podstawowe. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze.

Lenzerini, Federico. 2014. The Culturalization of Human Rights Law. Oxford: Oxford University Press.

Löwy, Ilana. 2012. Okowy Rodzaju. Męskość, kobiecość, nierówność. Bydgoszcz: Epigram.

Mackie, Gerry. 2003. „Female Genital Cutting: A Harmless Practice?” Medical Anthropology Quarterly 17, nr 2:135-58.

Meidinger, Errol. 2008. „Regulatory Culture. A Theoretical Outline.” Law & Policy 9, nr 4:363-66.

Mojab, Shahrzad, i Nahla Abdo (red.). 2004. Violence in the Name of Honour: Theoretical and Political Challenges. Istanbul: Bilgi University Press.

Mooney, Linda, David Knox, Caroline Schacht, i in. 2001. Understanding Social Problems. Toronto: Nelson-Thomson.

Najman, Michał. 2022. „O pojęciu czci w prawie karnym i granicach jej prawnokarnej ochrony.” Forum Prawnicze 5(73):50-63.

Najman, Michał. 2023. „Criminal Law Response to Shamanism – Is Combating Immaterial Culture a Means to Civilisation Progress on the Example of Penal Code Regulations of the Central African Republic and the Democratic Republic of Congo?” Religions 14, nr 1. https://doi.org/10.3390/rel14010023

Nisbett, Richard, i Dov Cohen. 1996. Culture of Honor: The Psychology of Violence in the South. New York: Routledge.

Nussbaum, Martha. 1999. Sex and Social Justice. New York: Oxford University Press.

Oberman, Michelle. 2004. „Mothers Who Kill: Coming to Terms With Modern American Infanticide.” De Paul Journal of Health Care Law 8, nr 1:2-108.

O’Meara, Dan. 1996. Forty Lost Years: The National Party and the Politics of the South African State, 1948-1994. Athens (Ohio): Ohio University Press.

Ordóñez Bustamante, Dwight. 2006. El registro de nacimientos: Consecuencias en relación al acceso a derechos y servicios sociales y a la implementación de programas de reducción de pobreza en 6 países de Latinoamérica. New York: Banco Interamericano de Desarrollo.

Osajda, Konrad (red.). 2017. Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck.

Pakuła, Łukasz, i Joanna Chojnicka. 2021. „When the obligation to be neutral becomes the right to discriminate. Discursive struggles over LGBT+ rights at Polish universities.” Trabalhos em Linguística Aplicada 59, nr 3:1758-783.

Patterson, Louise, i Brandon Walcutt. 2014. „Explanations for continued gender discrimination in South Korean workplaces.” W Management in South Korea Revisited, red. Chris Rowley, i Malcolm Warner, 18-41. New York: Routledge.

Pawluk, Tadeusz. 1984. „Kanoniczne przestępstwo zniewagi i zniesławienia.” Studia Warmińskie XVIII, 445-65.

Plate, Brent. 2006. Blasphemy: Art that Offends. London: Black Dog Publishing.

Ptak-Chmiel, Joanna. 2018. „Karać czy zapobiegać? Regulacja prawna problemu przemocy ‘honorowej’ w wybranych krajach (regionach) Europy i Bliskiego Wschodu.” Krytyka Prawa 10, nr 3:75-95.

Rhode, Deborah. 1989. Justice and Gender: Sex Discrimination and the Law. London: Harvard University Press.

Roheim, Geza. 1971. The origin and function of culture. New York: Doubleday & Company.

Roux, Guillaume, Anaïk Purenne, i Julien Talpin. 2023. „The experience of discrimination and citizenship: A study with inhabitants of French banlieue neighborhoods.” Appartenances&Altérités 3. http://journals.openedition.org/alterites/506 [dostęp: 07.05.2024].

Rudniański, Jarosław. 1997. „Klasyfikacja, źródła i ocena przemocy w stosunkach międzyludzkich. Zarys ogólny.” W Przemoc w życiu codziennym, red. Brunon Hołyst, 5. Warszawa: CinderellaBooks.

Scarr, Sandra. 1993. „Biological and Cultural Diversity. The Legacy of Darwin for Development.” Child Development 64:1333-353.

Short, Donn. 2013. Don’t Be So Gay! Queers, Bullying, and Making Schools Safe. Vancouver: UBC Press.

Singh, Deler, i Dipali S. Bhandari. 2021. „Legacy of Honor and Violence: An Analysis of Factors Responsible for Honor Killings in Afghanistan, Canada, India, and Pakistan as Discussed in Selected Documentaries on Real Cases.” SAGE Open 11, nr 2. https://doi.org/10.1177/21582440211022323

Stephenson, Barry. 2015. Ritual. A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press.

Svoboda, J. Steven, i Robert Darby R. 2008. „A rose by any other name? Symmetry and asymmetry in male and female genital cutting.” W Fearful symmetries. Essays and testimonies around excision and circumcision, red. Chantal Zabus, 251-98. Amsterdam: Editions Rodopi.

Szczygieł, Tomasz. 2023. „Ostatni referat Edmunda Krzymuskiego w pracach Sekcji Prawa Karnego Materialnego Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej – wybrane zagadnienia.” Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 16, nr 1:67-86.

Tello Garcia, Selma G. 2020. Female Sexual and Reproductive Health Beyond Foetal Right to Life A Comparative Analysis of Gender Equality in Mexican Criminal Law with Relation to Abortion. Malmo: Malmo University Press.

Teymoori, Ali, Arash Heydari, i Hedayat Nasiri. 2014. „Relationship between dimensions of religiosity, authoritarianism, and moral authority.” Social Compass 61, nr 1:92-107.

Van Krieken, Robert. 1999. „The barbarism of civilization. Cultural genocide and the ‘Stolen Generations’.” British Journal of Sociology 50, nr 2:297-315.

Vandello, Joseph A., i Dov Cohen. 2004. „When believing is seeing. Sustaining norms of violance in cultures of honor.” W The psychological foundations of culture, red. Mark Schaller, i Christian S. Crandall, 281-304. New Jersey: Lawrence Erlbaum.

Veeder, Vechten. 1904. „The History and Theory of the Law of Defamation II.” Columbia Law Review 4, nr 1: 33-56.

Voci, Alberto. 2006. „Relevance of social categories, depersonalization and group processes: Two field tests of self-categorization theory.” European Journal of Social Psychology 36, nr 1:73-90.

Warylewski, Jarosław (red.). 2010. System Prawa Karnego. T. 10: Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym. Warszawa: C.H. Beck.

Wąsek, Andrzej (red.). 2010. Kodeks karny. Część szczególna. T. I: Komentarz do art. 117-221. Warszawa: C.H. Beck.

Welchman, Lynn, i Sara Hossain (red.). Honour: Crimes, paradigms and violence against women. Londyn: Zed Books.

Wiak, Krzysztof, i Alicja Grześkowiak (red.). 2012. Kodeks karny. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck.

Wolfram, Sławomir. 2016. „Prawnokarna ochrona dziecka poczętego na tle występku wypadku komunikacyjnego penalizowanego w art. 177 k.k.” Palestra 11:56-63.

Wolski, Michał. 2021. Przestępstwa motywowane kulturowo. Przemoc honorowa oraz jej sprawca. Warszawa: Instytutu Bezpieczeństwa i Rozwoju Międzynarodowego.

Women behind bars: Chile’s abortion laws: a human rights analysis. Center for Reproductive Law & Policy, New York 1998.

Yadav, Supriya, i Anushree Tripathi. 2004. „For the sake of honour: But whose honour? ‘Honour crimes’ against women.” Asia-Pacific Journal on Human Rights and the Law 5, nr 2:63-78.

Young, Iris M. 2012. „Five faces of oppression.” W The Community Development Reader, red. James DeFilippis, i Susan Saegert. New York: Routledge.