Społeczne wyzwania osobliwości technologicznej. Kompleksyfikacja rzeczywistości humano-wirtualnej

Karol Klauza; Małgorzata Gruchoła

doi:10.18290/rkult25164.3

Data publikacji : 2025-12-15

Tom 16 Nr 4 (2025)

Społeczne wyzwania osobliwości technologicznej. Kompleksyfikacja rzeczywistości humano-wirtualnej

Karol Klauza

https://orcid.org/0000-0002-0969-5537

Małgorzata Gruchoła

https://orcid.org/0000-0002-2367-0416

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult25164.3

Abstrakt

Współczesne technologie rozwijają się głównie pod wpływem motywacji poznawczych, ekonomicznych, kulturowych. Wyzwaniem społecznym staje się bilans korzyści i ewentualnych zagrożeń dla człowieka. Stąd potrzeba uwzględnienia kryterium etycznego w procesie ich odkrywania i wykorzystania. Głównie dotyczy to zrównoważonego rozwoju przy zachowaniu cywilizacyjnych paradygmatów aksjologicznych, ukształtowanych na gruncie cywilizacji grecko-rzymskiej. Oznacza to pozytywny stosunek do postępu technologicznego w imię zachowania prymatu antropologicznego. Jednym z filozoficznych kontekstów na tej drodze może być XX-wieczny teilardyzm.

Słowa kluczowe:

antropocentryzm, etyka postępu cywilizacyjnego, osobliwość technologiczna, Pierre Teilhard de Chardin, sztuczna inteligencja, technologie współczesne, teilardyzm

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Klauza, K., & Gruchoła, M. (2025). Społeczne wyzwania osobliwości technologicznej. Kompleksyfikacja rzeczywistości humano-wirtualnej. Roczniki Kulturoznawcze, 16(4), 35–56. https://doi.org/10.18290/rkult25164.3

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arai, Noriko. „Can a robot pass a university entrance exam?”. Dostęp 21.11.2024. https://www.ted.com/talks/noriko_arai_can_a_robot_pass_a_university_entrance_exam?subtitle=en.

Arp, Robert. Red. „1001 idei, które zmieniły nasz sposób myślenia”. Poznań: Wydawnictwo Publicat SA, 2017.

Barrett, Anthony M., Seth D. Baum. „A model of pathways to artificial superintelligence catastrophe for risk and decision analysis”. Journal of Experimental & Theoretical Artificial Intelligence 29, nr 2 (2017):397-414.

Bartnik, Czesław. Problem historii uniwersalnej w teilhardyzmie. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1972.

Bartnik, Czesław. Teilhardowska wizja dziejów. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1975.

Bell, James John. „Technotopia and the Death of Nature: Clones, Supercomputers, and Robots”. Clamor 18 (2003):9-13.

Berkovits Eliezer, David J. Armor. Maximizing Intelligence. New Jersey: Transaction Publishers, 2003.

„Bill Gates przedstawił 5 zagrożeń związanych ze sztuczną inteligencją”. Dostęp 11.01.2025. https://forsal.pl/lifestyle/technologie/artykuly/8781146,bill-gates-przedstawil-5-zagrozen-zwiazanych-ze-sztuczna-inteligencja.html.

Bostrom, Nick. „Existential Risks”. Journal of Evolution and Technology” (2013).

Bostrom, Nick. Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies. Oxford: Oxford University Press, 2014.

Bray, Dennis. „Brain versus Machine”. W: Singularity Hypothesis. A Scientific and Philosophical Assessment, red. Amnon H. Eden, et al., 269-280. Berlin–Haidelberg: Springer, 2012.

Carbonell, Juan S. „Régulation de l’IA: Le problème n’est pas éthique, ni technologique, il est politique”. Dostęp 21.11.2024. https://www.la-croix.com/a-vif/regulation-de-l-ia-le-probleme-nest-pas-ethique-ni-technologique-il-est-politique-20240521.

Chardin, Teilhard Pierre de . Moja wizja świata, tłum. Mieczysław Tazbir. Warszawa: Instytut Wydawniczy, 1987.

Chardin, Teilhard Pierre de . The phenomenon of man. New York: Harper & Row, 1959.

Chardin, Teilhard Pierre de. Zarys wszechświata personalistycznego, tłum. Konrad Waloszczyk. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1984.

Chojnowski, Maciej. Etyka sztucznej inteligencji. Warszawa: Centrum Etyki Technologii Instytutu Humanites, 2002. Dostęp 05.10.2025. https://ethicstech.eu/wp-content/uploads/2022/12/ESIW-v2.0_FINAL.pdf.

Clarke, Arthur C. Profiles of the Future. London: Indigo, 2000.

Conseil de l’Union Européenne. „Législation sur l'intelligence artificielle (IA): le Conseil donne son feu vert définitif aux premières règles mondiales en matière d'IA”. Dostęp 23.05.2024. https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.consilium.europa.eu/fr/press/press-releases/2024/05/21/artificial-intelligence-ai-act-council-gives-final-green-light-to-the-first-worldwide-rules-on-ai/&ved =2ahUKEwjeqMjOu-WKAxVDAtsEHaYtA0YQFnoECBUQAQ&usg= AOvVaw1lh99CCmPV3utzHCAwTQla.

Duch, Wodzisław. „Ludzkość+ za rogiem? Prof. Duch o transhumanizmie: sztuczna inteligencja zmienia wszystko”. Dostęp 24.02.2025. https://www.tvp.info/65670974/sztuczna-inteligencja-zmienia-wszystko.

Ferrando, Francesca. Philosophical posthumanism. London: Bloomsbury Academic, 2019.

Floridi, Luciano. „Translating Principles into Practices of Digital Ethics: Five Risks of Being Unethical”. Philosophy & Technology 32 (2019):185-193. https://doi.org/10.1007/s13347-019-00354-x.

Floridi, Luciano. The Ethics of Information. Oxford: Oxford University Press, 2013.

Good, Irving. Good Thinking the Foundation of Probability and its Applications. Minneapolis: University of Minesota Press, 1983.

Gruchoła, Małgorzata. „Interreligijna współpraca etyków wokół zagadnień sztucznej inteligencji”. W: Sztuczna inteligencja – rzeczywiste wyzwania. Nowe technologie w komunikacji społecznej, red. Katarzyna Drąg, 97-122. Tarnów: Wydawnictwo Biblos, 2024.

Hibbard, Bill. „Super-intelligent machines”, Siggraph Computer Graphics 35, nr 1 (2001):13-15. https://www.ted.com/talks/noriko_arai_can_a_robot_pass_a_university_entrance_exam?subtitle=en.

Huebner, Jonathan. „A Possible Declining Trend for Worldwide Innovation”. Technological Forecasting & Social Change 72 (2005):980-986. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0040162505000235.

Intelligence artificielle: l’Union européenne pose des limites inédites. Dostęp 23.05.2024. https://www.la-croix.com/international/intelligence-artificielle-l-union-europeenne-pose-des-limites-inedites-20240520.

Intelligence artificielle: pourquoi les lauréats du Nobel de physique sonnent l’alarme. Dostęp 20.12.2024. https://www.la-croix.com/international/intelligence-artificielle-pourquoi-les-laureats-du-nobel-de-physique-sonnent-l-alarme-20241009.

Karas, Marcin. Historiozofia Teilharda de Chardin wobec tradycyjnej myśli chrześcijańskiej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012.

Kurzweil, Raymond i Terry Grossman. Fantastic Voyage: Live Long Enough to Live Forever. New York: Publication Data, 2005.

Kurzweil, Raymond. How to Create a Mind. London: Penguin Books, 2013.

Kurzweil, Raymond. The Age of Intelligent Machines.Cambridge: MIT Press, 1992.

Kurzweil, Raymond. The Age of Spiritual Machines. London: Penguin Books, 2000.

Kurzweil, Raymond. The Singularity is Near. New York: Vicking, Penguin Group, 2005.

Kurzweil, Raymond. Transcend: Nine Steps to Living Well Forever. New York: Harmony/Rodale/Convergent, 2010.

Lubas-Bartoszyńska, Regina. „Zrehabilitowany Pierre Teilhard de Chardin”. Dostęp 04.12.2024. https://kongreskk.pl/2023/09/30/zrehabilitowany-pierre-teilhard-de-chardin/.

More, Max, Natasha Vita-More. Red. The transhumanist reader: Classical and Contemporary essays on the science, technology, and philosophy of the human future. Malden–Oxford: John Wiley & Sons Ltd. Inc., 2013.

Sally, Adee. „A big step forward in a project that aims for thinking chips”. Dostęp 07.12.2024. https://spectrum.ieee.org/ibm-unveils-a-new-brain-simulator.

Stamboliev, Eugenia, Christiaens Tim. „How empty is Trustworthy AI? A discourse analysis of the Ethics Guidelines of Trustworthy AI”. Critical Policy Studies 19, nr 1 (2024):39-56. https://doi.org/10.1080/19460171.2024.2315431.

Tegmark, Max. Life 3.0: Being human in the age of artificial intelligence. New York: Vintage, 2018.

Tzimas, Themistoklis. „The Ontology of AI”. W: Legal and Ethical Challenges of Artificial Intelligence from an International Law Perspective. red. Themistoklis Tzimas, 33-67. Cham: Springer International Publishing, 2021. https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=twM7EAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP7&dq=Tzimas+The+Ontology&ots=RfTOAx-K37&sig=iG-TakhwOre5fSEx7Urk1RfBpyU&redir_esc=y#v=onepage&q=TzimasTheOntology&f=false.

Ulam, Stanisław. „Tribute to John von Neumann”. Bulletin of the American Mathematical Society 64, nr 2-3 (1958):1-49.

Urban, Tim. „The AI Revolution: The Road to Superintelligence”. Dostęp 15.11.2024. https://waitbutwhy.com/2015/01/artificial-intelligence-revolution-1.html.

Vinge, Vernor. „The Coming Technological Singularity: How to Survive in the Post-Human Era”. Referat na sympozjum NASA Lewis Center 30.03.1993. Dostęp 24.11.2024. https://edoras.sdsu.edu/~vinge/misc/singularity.html.

Vinge, Vernor. „The coming technological singularity: How to survive in the post-human era”. Science fiction criticism: An anthology of essential writings 81 (1993):352-363.

Vinge, Vernor. Deepness in the Sky. New York: Tor Books Editor New York, 1999.

Vinge, Vernor. Marooned in Realtime. New York: Bluejay Books/St. Martin’s Press, 1986.

Vinge, Vernor. Otchłań w niebie. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2003.

Vinge, Vernor. True Names and the Cyberspace Frontier. New York: Tor Publishing, 2001.

Vidal, Clément. „What is the noosphere? Planetary superorganism, major evolutionary transition and emergence”. Systems Research and Behavioral Science 41 nr 4 (2024): 614-622.

Villani, Cédric. „Le problème, ce n’est pas que l’IA nous remplace, c’est notre monde de solitude”. Dostęp 21.11.2024. https://www.la-croix.com/a-vif/cedric-villani-le-probleme-ce-n-est-pas-que-lia-nous-remplace-cest-notre-monde-de-solitude-20240416.

Wróbel, Szymon. „Historyczność albo alienacja. Od Georga Wilhelma Friedricha Hegla do Marka Siemka”. Ethos 30, nr 1 (2017):156-189.

Yudkowsky, Eliezer. „Friednly Artificial Intelligence”. W: Singularity Hypothesis. A Scientific and Philosophical Assessment, red. Amnon H. Eden, et al., 181-195. Berlin–Haidelberg: Springer, 2012.

Zwart, Hub. Continental philosophy of technoscience. Cham: Springer International Publishing, 2021.