Krytycyzm a polisemia, nieostrość i zależność kontekstowa

Joanna Odrowąż-Sypniewska

doi:10.18290/rf237102.16

Data publikacji : 2023-06-28

Tom 71 Nr 2 (2023)

Krytycyzm a polisemia, nieostrość i zależność kontekstowa

Joanna Odrowąż-Sypniewska

https://orcid.org/0000-0001-7838-5666

DOI: https://doi.org/10.18290/rf237102.16

Abstrakt

W artykule zwracam uwagę na trudności jakie napotyka ktoś, kto chce wcielać w życie postulaty krytycyzmu dotyczące precyzji językowej. Zgodnie z tymi postulatami powinno się mówić jednoznacznie i precyzyjnie, a zatem unikać wyrażeń wieloznacznych, nieostrych i chwiejnych znaczeniowo. Jednakże postulaty te jest znacznie trudniej spełnić niż mogłoby się wydawać, bowiem istotne wątpliwości dotyczą samych zjawisk niejasności, nieostrości czy wieloznaczności. Wydaje się, że chcąc nauczyć innych unikania na przykład wypowiedzi wieloznacznych, powinniśmy dysponować adekwatną charakterystyką wieloznaczności i potrafić ją właściwie diagnozować. Tymczasem, sytuacja jest niesamowicie zagmatwana i w literaturze czy to filozoficznej, czy językoznawczej, nie ma jednej ustalonej definicji, czy choćby zgody co do tego, które wyrażenia są wieloznaczne. Nie ma także zgody co do tego, w jaki sposób charakteryzować polisemię i jak odróżniać ją np. od zależności kontekstowej. Wątpliwości budzi także charakterystyka nieostrości i właściwego klasyfikowania przypadków granicznych wyrażeń nieostrych. Nie ma natomiast wątpliwości, że większość wyrażeń języka naturalnego jest i nieostra, i zależna od kontekstu, i jednocześnie polisemiczna. Co więcej w wielu wypadkach te cechy wcale nie są defektami naszego języka, a wręcz usprawniają komunikację i umożliwiają nam szybkie przekazanie treści. Postulat unikania tego rodzaju wyrażeń jest po prostu nierealizowalny. Kierowanie się zasadami krytycyzmu pozwala jednak na łatwiejsze dostrzeżenie i unikanie wadliwości i uchybień wobec poprawności językowej w tych sytuacjach, gdy takie wadliwości utrudniają sprawną komunikację.

Słowa kluczowe:

krytycyzm, nieostrość, polisemia, zależność kontekstowa

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Ajdukiewicz, Kazimierz. 1965. Logika pragmatyczna. PWN.

Apresjan, Jurij D. 1974. „Regular Polysemy”. Linguistics 12 (142): 5–32.

Asher, Nicolas. 2011. Lexical Meaning in Context: A Web of Words. Cambridge: Cambridge University Press.

Carston, Robyn. 2019. „Ad Hoc Concepts, Polysemy and the Lexicon”. W: Relevance, Pragmatics and Interpretation, red. Kate Scott, Billy Clark i Robyn Carston, 150–162. Cambridge: Cambridge University Press.

Carston, Robyn. 2020. Polysemy and Sense Conventions. Mind & Language 2020:1–26.

Czelakowska, Anna. 2022. „Polisemia systematyczna i współpredykacja”. LingVaria 17 (2): 29–48.

Devitt, Michael. 2021. „Semantic Polysemy and Psycholinquistics”. Mind & Language 36:134–157.

Égré, Paul, i Jérémy Zehr. 2018. „Are Gaps Preferred to Gluts? A Closer Look at Borderline Contradictions”. W: The Semantics of Gradability, Vagueness, and Scale Structure, red. Elena Castroviejo, Louise McNally i Galit Weidman Sassoon, 25–58. Cham: Springer.

Falkum, Ingrid L., i Agustin Vicente, A. 2015. „Polysemy: Current Perspectives and Approaches”. Lingua 157:1–16.

Haukioja, Jussi, Mons Nyquist i Jussi Jylkkä. 2021. „Reports from Twin Earth: Both Deep Structure and Appearance Determine the Reference of Natural Kind Terms. Mind & Language 36 (3): 377–403.

Jylkkä, J. Railo, i Jussi Haukioja. 2009. „Psychological Essentialism and Semantic Externalism: Evidence for Externalism in Lay Speakers’ Language Use”. Philosophical Psychology 22 (1):37–60.

Kleszcz, Ryszard. 2021. „Logika a krytyczne myślenie”. W: Logika, metafilozofia, wszechmoc. Siedem studiów filozoficznych, 13–36. Łódź: Wydawnictwo UŁ.

Levinson, Stephen C. 2000. Presumptive Meanings. Cambridge, MA: MIT Press.

Liebesman, David, i Ofra Magidor. 2017. „Copredication and Property Inheritance”. Philosophical Issues 27:131–166.

Moldovan, Andrei. 2021. Descriptions and Tests for Polysemy. Axiomathes 31:229–249.

Pinillos, Ángel. 2015. „Ambiguity and Referential Machinery”. W: Advances in Experimental Philosophy of Language, red. Jussi Haukioja, 139–56. London: Bloomsbury Academic.

Przełęcki, Marian. 1958/1993. „W sprawie terminów nieostrych”. Filozofia Nauki, nr 2–3: 79–83.

Pustejovsky, James. 1995. The Generative Lexicon. Cambridge: MIT Press.

Recanati, François. 2010. Truth-Conditional Pragmatics. Reprint. Oxford: Clarendon Press.

Recanati, François. 2017. „Contextualism and Polysemy”. Dialectica 71 (3): 379–397.

Shapiro, Stewart. 2003. „Vagueness and Conversation”. W: Liars and Heaps, red. Jeffrey C. Beall, 39–72. Oxford: Oxford University Press.

Shapiro, Stewart. 2006. Vagueness in Context. Oxford: Oxford University Press.

Travis, Charles. 1997. „Pragmatics”. W: A Companion to the Philosophy of Language, red. Bob Hale i Crispin Wright, 87–106. Blackwell.

Vicente, Agustin. 2015. „The Green Leaves and the Expert: Polysemy and Truth-Conditional Variability”. Lingua 157:54–65.

Vicente, Agustin, i Ingrid Falkum. „Polysemy”. W: Oxford Research Encyclopedias. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199384655.013.325.

Viebahn, Emanuel. 2018. „Ambiguity and Zeugma”. Pacific Philosophical Quarterly 99:749–762.

Viebahn, Emanuel. 2022. „Copredication, Polysemy and Context-Sensitivity”. Inquiry 65 (8): 1066–1082.

Viebahn, Emanuel, i Barbara Vetter. 2016. „How Many Meanings for ‘May’? The Case for Modal Polysemy”. Philosophers’ Imprint 16 (10): 1–26.

Williamson, Timothy. 1994. Vagueness. London: Routledge.

Williamson, Timothy. 2005. „Knowledge, Context and the Agent’s Point of View”. W: Contextualism in Philosophy: Knowledge, Meaning and Truth, red. Gerhard Preyer i Georg Peter, 91–114. Oxford: Oxford University Press.

Ziółkowski, Adrian, i Tomasz Zyglewicz. (w druku). „Truth-Conditional Variability of Color Ascriptions: Context-Sensitivity of Adjectives or Nouns?” W: Oxford Studies in Experimental Philosophy, red. Joshua Knobe i Shaun Nichols, t. 5. Oxford: Oxford University Press.