Monizm contra pluralizm logiczny w kontekście dyskusji W.V.O. Quine – S. Haack

Bożena Czernecka-Rej

doi:10.18290/rf23711.12

Data publikacji : 2023-03-31

Tom 71 Nr 1 (2023)

Monizm contra pluralizm logiczny w kontekście dyskusji W.V.O. Quine – S. Haack

Bożena Czernecka-Rej

https://orcid.org/0000-0002-2992-4560

DOI: https://doi.org/10.18290/rf23711.12

Abstrakt

Jednym z głównych pytań w filozofii logiki jest to, czy jest jedna, czy wiele logik. Pytanie to doczekało się różnych odpowiedzi, które formułują opozycyjne stanowiska: monizm logiczny contra pluralizm logiczny. Za reprezentatywnego przedstawiciela monizmu uznawany jest Willard Van Orman Quine, a pluralizmu — Susan Haack. Oba te stanowiska są kontynuowane współcześnie: monizm (m.in. Michael Dummett, Graham Priest, Timothy Williamson) oraz pluralizm (m.in. Jc Beall i Greg Restall, Johan van Benthem, Ottavio Bueno i Scott Shalkovski, Stewart Shapiro i Roy Cook). Monizm jest znacznie mniej preferowany niż pluralizm. W artykule wskazano na źródła pluralizmu w logice (m.in. wieloznaczność spójników języka naturalnego, prawdy i wynikania) oraz przywołano argumentacje wybranych przedstawicieli tego stanowiska.

Słowa kluczowe:

monizm logiczny, logiki nieklasyczne, pluralizm logiczny, prawda, stała logiczna, wynikanie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Allo, Patrick. 2007. „Logical Pluralism and Semantic Information”. Journal of Philosophical Logic 36: 659–694.

Beall, Jc, i Greg Restall. 2006. Logical Pluralism. Oxford: Clarendon Press.

Beall, Jc, i Greg Restall. 2000. „Logical Pluralism”. Australasian Journal of Philosophy 78: 475–493.

Benthem, Johan van. 2008. „Logical Pluralism Meets Logical Dynamics?”. Australasian Journal of Logic 6: 182-209.

Bocheński, Józef Maria. 1993. „Pojęcie społeczeństwa wolnego”. W: Józef Maria Bocheński. Logika i filozofia. Wybór pism, red. Jan Parys, 150–161. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bueno, Ottavio, i Scott Shalkowski. 2009. „Modalism and Logical Pluralism”. Mind 118: 295–321.

Ciecierski, Tadeusz, i Piotr Wilkin. 2008. „Dlaczego logik modalny nie musi przejmować się argumentem Quine’a?”. Przegląd Filozoficzny 4: 303–318.

Cook, Roy T. 2010. „Let a Thousand Flowers Bloom: A Tour of Logical Pluralism”. Philosophy Compass 5: 492–504.

Czernecka-Rej, Bożena. 2013. „Czym jest pluralizm logiczny? (Stanowisko JC Bealla i Grega Restalla)”. Roczniki Filozoficzne 61, nr 1: 5–22.

Czernecka-Rej, Bożena. 2014a. Osobliwość logiki intuicjonistycznej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Czernecka-Rej, Bożena. 2014b. Pluralizm w logice. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Derra, Aleksandra. 2006. „Realizm a teoria znaczenia. Analiza poglądów Michaela Dummetta”. W: Teoria znaczenia Michaela Dummetta i jej konsekwencje metafizyczne, red. Urszula M. Żegleń, 21–116. Toruń: Dom Wydawniczy Duet.

Dummett, Michael. 2002. „The Two Faces of the Concept of Truth”. W: What is Truth?, red. Richard Schantz, 249–262. Berlin: Walter de Gruyter.

Dummett, Michael. 2003. „Truth and the Past”. Journal of Philosophy 100: 5–53.

Garbacz, Paweł. 2000. Logika zdań — jedna czy wiele. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Grobler, Adam. 2008. Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo Aureus.

Grzegorczyk, Andrzej. 1967. „Nieklasyczne rachunki zdań a metodologiczne schematy badania naukowego i definicje pojęć asertywnych”. Studia Logica 20: 117–130.

Haack, Susan. 1996. Deviant Logic, Fuzzy Logic: Beyond the Formalizm. Chicago, London: Chicago University Press.

Haack, Susan. 1978. Philosophy of Logics. Cambridge, London, New York: Cambridge University Press.

Field, Hartry. 2009. „Pluralism in Logic”. The Review of Symbolic Logic 2: 342–359.

Hjortland, Ole. 2017. „Anti-exceptionalism about Logic”. Philosophical Studies 174: 631–658.

Kouri Kissel, Teresa. 2018. „Logical Pluralism From a Pragmatic Perspective”. Australasian Journal of Philosophy 96 (3): 578–591. DOI: 10.1080/00048402.2017.1399151.

Kouri Kissel, Teresa, i Stewart Shapiro. 2020. „Logical Pluralism and Normativity”. Inquiry. An Interdisciplinary Journal of Philosophy 63, issue 3–4: 389–410.

Paoli, Francesco. 2003. „Quine and Slater on Paraconsistency and Deviance”. Journal of Philosophical Logic 32: 531-548.

Parent, Ted. 2008. “Quine and Logical Truth”. Erkenntnis 68, 103-112.

Poczobut, Robert. 2000. Spór o zasadę niesprzeczności. Studium z zakresu filozoficznych podstaw logiki. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Prawitz, Dag. 2005. „Logical Consequence from a Constructivist Point of View”. W: Handbook of Philosophy of Mathematics and Logic, red. Stewart Shapiro, 671–695. Oxford: Oxford University Press.

Priest, Graham. 2001a. An Introduction to Non-classical Logic. Cambridge: Cambridge University Press.

Priest, Graham. 2001b. „Logic: One or Many”. W: Logical Consequence: Rival Approaches Proceedings of the 1999 Conference of the Society of Exact Philosophy, red. John Woods i Bryson Brown, 23–28. Stanmore: Hermes.

Priest, Graham. 2008. „Logical Pluralism Hollandaise”. Australian Journal of Logic 6: 210–214.

Quine, Willard Van Orman. 1969. „Dwa dogmaty empiryzmu”. W: Willard Van Orman Quine. Z punktu widzenia logiki. Tł. Barbara Stanosz. Warszawa: PWN, 35-70.

Quine, Willard Van Orman. 2002. Filozofia logiki. Tł. Barbara Stanosz. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Quine, Willard Van Orman. 1997. Na tropach prawdy. Tł. Barbara Stanosz. Warszawa: Biblioteka Aletheia.

Quine, Willard Van Orman. 1999. Słowo i przedmiot. Tł. Cezary Cieśliński. Warszawa: Wydawnictwo Spacja — Fundacja Aletheia.

Quine, Willard Van Orman. 1976. Three Grades of Modal Involvement. W: Willard Van Orman Quine. The Way of Paradox and Other Essays, 158–176. New York: Harvard University Press.

Read, Stephen. 2006. „Monism: the One True Logic”. W: A Logical Approach to Philosophy: Essays in Honour of Graham Solomon, red. David Devidi i Tim Kenyon, 193–209. Dordrecht: Springer.

Ryle, Gilbert. 1997. „Logika formalna i nieformalna”. W: Filozofia logiki, red. Jan Woleński, 79–95. Warszawa: Wydawnictwo Spacja — Fundacja Aletheia.

Shapiro, Stewart. 1998. „Logical Consequence: Models and Modality”. W: The Philosophy of Mathematics Today, red. Matthias Schirn, 131–156. Oxford: Oxford University Press.

Shapiro, Stewart. 2011. „Varieties of Pluralism and Relativism for Logic”. W: A Companion to Relativism, red. Steven D. Hales, 526–552. New Jersey: Blackwell Publishing Ltd.

Sher, Gila. 1991. The Bounds of Logic: A Generalized Viewpoint. Cambridge: MIT Press Cambridge.

Sher, Gila. 2013. “The Foundational Problem of Logic”. Bulletin of Symbolic Logic 19: 145–198.

Sobociński, Bolesław. 1956. „In Memoriam Jan Łukasiewicz”. Philosophical Studies 6: 3–49.

Tarski, Alfred. 1995. „O pojęciu wynikania logicznego”. W: Alfred Tarski. Pisma logiczno- filozoficzne. T. I: Prawda, red. Jan Zygmunt, 186–202. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Tkaczyk, Marcin. 2015. Futura Contingentia. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Tkaczyk, Marcin. 2009. Logika czasu empirycznego. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Tuziak, Roman. 2019. Logika sprzeczności. Uwagi o logice parakonsystentnej. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.

Varzi, Achille C. 2002. „On Logical Relativity”. Philosophical Issues 10: 197–219.

Williamson, Timothy. 2017. „Semantic Paradoxes and Abductive Methodology”. W: Reflections on the Liar, red. Bradley D. Amour-Garb, 325–346. Oxford: Oxford University Press.

Woleński, Jan. 2005. Epistemologia. Warszawa: PWN.

Woleński, Jan. 2004. „First-Order Logic:(Philosophical) Pro and Contra”. W: First-Order Logic Revisited, red. Vincent Hendricks, Fabian Neuhaus, Stig Andur Pedersen, Uwe Scheffler, Heinrich Wansing, 369–398. Berlin: Logos Verlag.

Woleński, Jan. 1999. Uniwersalność logiki. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia 1. Częstochowa: Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie.

Wójcicki, Ryszard. 2003. Wykłady z logiki z elementami teorii wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Żegleń, Urszula. 2001. „Filozofia z punktu widzenia Quine’a”. Ruch Filozoficzny 58: 205–219.