Republikanizm, ustrój mieszany, kultura sprzeciwu obywatelskiego. Wokół odczytania myśli Jeana-Jacques’a Rousseau przez Philipa Pettita

Rafał Lis

doi:10.18290/rf23711.6

Data publikacji : 2023-03-31

Tom 71 Nr 1 (2023)

Republikanizm, ustrój mieszany, kultura sprzeciwu obywatelskiego. Wokół odczytania myśli Jeana-Jacques’a Rousseau przez Philipa Pettita

Rafał Lis

https://orcid.org/0000-0002-8700-0366

DOI: https://doi.org/10.18290/rf23711.6

Abstrakt

W artykule proponuje się dyskusję z tezami Philipa Pettita zawartymi w książce On the People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy i artykule „Two Republican Traditions”. Skupiając się na tzw. tradycji włosko-atlantyckiej, Pettit wskazywał na kluczowe dla republikanizmu powiązania etosów sprzeciwu obywatelskiego (contestatory citizenry) i ustroju mieszanego (mixed constitution). Nie jest przypadkiem, że do tak pojętej tradycji republikańskiej Pettit nie zaliczył Jeana-Jacques’a Rousseau, uznanego raczej za prekursora komunitaryzmu. Trudno się jednak zgodzić z prezentowaną przez Pettita klasyfikacją tradycji republikańskiej i — zwłaszcza — jego odczytaniem myśli Rousseau. Przede wszystkim to właśnie ta myśl ukazuje najlepiej, że republikanizm, uosabiający wszak ideę rządów obywatelskich, mógł przyswoić wartości ustroju mieszanego jedynie w sposób doraźny i warunkowy — jedynie dopóty, dopóki sprzyjały one ograniczeniu nieobywatelskich (niewybieralnych) czynników władzy. Trudno też przyjąć tezę Pettita, że zapoczątkowana przez Rousseau teoria zwierzchnictwa ludu musi podważać ideały kultury czujności obywatelskiej.

Słowa kluczowe:

republikanizm, ustrój mieszany, zwierzchnictwo ludu, obywatelstwo, Rousseau

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Appleby, Joyce. 1992. Liberalism and Republicanism in the Historical Imagination, Cambridge, MA: Harvard University Press.

Gwyn, William B. 1965. The Meaning of the Separation of Powers: An Analysis of the Doctrine from its Origin to the Adoption of the United States Constitution. New Orlean i The Hague: Tulane University.

Hankins, James. 2010. „Exclusivist Republicanism and the Non-Monarchical Republic”. Political Theory 38, no. 4: 453–482.

Kramnick, Isaac. 1990. Republicanism and Bourgeois Radicalism. Political Ideology in Late Eighteenth-Century England and America. Ithaca i London: Cornell University Press.

Lis, Rafał. 2013. „Jean Bodin, John Locke i Jean Jacques Rousseau. O paradoksie suwerenności i ludowładztwa oraz próbach jego rozwiązania”. Studia Polityczne nr 34: 78–83.

Lis, Rafał. 2015. W poszukiwaniu prawdziwej rzeczypospolitej. Główne nurty myśli politycznej Sejmu Czteroletniego. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Lis, Rafał. 2017. „Od demokracji bezpośredniej do rządów zgromadzenia? Rousseau i problemy republikańskiego konstytucjonalizmu”. Czasopismo prawno-historyczne 69, nr 1: 193–210. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2017.1.9.

Ochmann, Stefania. 1990. „Rzeczpospolita jako monarchia mixta — dylematy władzy i wolności”. W: Kultura, polityka, dyplomacja. Studia ofiarowane profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę jego urodzin, red. Andrzej Bartnicki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Paine, Thomas. 2008. Common Sense. W: Thomas Paine. Rights of Man, Common Sense and Other Political Writings, red. Mark Philp, 1–60. Oxford: Oxford University Press.

Pettit, Philip. 1997. Republicanism: A Theory of Freedom and Government. Oxford: Oxford University Press.

Pettit, Philip. 2012a. On the People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy, Cambridge: Cambridge University Press.

Pettit, Philip. 2012b. „Two Republican Traditions”. W: Republican Democracy, Liberty, Law and Politics, red. Andreas Niederberger i Philipp Schink, 169–204. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Pietrzyk-Reeves, Dorota. 2012. Ład rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Pocock, John G.A. 1975. The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition. Princeton: Princeton University Press.

Pocock, John G.A. 1989. Politics, Language and Time: Essays on Political Thought and History. Chicago i London: University of Chicago Press [pierwsze wydanie: 1960].

Rousseau, [Jean-Jacques]. 1966. Umowa społeczna. Uwagi o rządzie polskim. List o widowiskach. Tł. Bronisław Baczko, Wiera Bieńkowska, Maria Pawłowska, Antoni Peretiatkowicz, Julian Rogoziński, Maciej Staszewski, Bohdan Strumiński, oprac. Bronisław Baczko. Biblioteka Klasyków Filozofii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Skinner, Quentin. 1997. The Foundations of Modern Political Thought, t. 1: The Renaissance, Cambridge: Cambridge University Press.

Skinner, Quentin. 1998. Liberty Before Liberalism. Cambridge: Cambridge University Press.

Skinner, Quentin. 2007. „The Monarchical Republic Enthroned”. W: The Monarchical Republic of Early Modern England. Essays in Response to Patrcik Collinson, red. John F. McDiarmid , 237–244. Aldershot i Burlington: Taylor & Francis Ltd.

Venturi, Franco. 1971. Utopia and Reform in the Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press.

Vile, M.C.J. 1998. Constitutionalism and the Separation of Powers. Indianapolis: Liberty Fund [pierwsze wydanie: Oxford i London: Clarendon Press i Oxford University Press, 1967].

Viroli, Maurizio. 1987. „The Concept of ‘Ordre’ and the Languages of Classical Republicanism in Jean-Jacques Rousseau”. Tł. Antony Pagden. W: The Languages of Political Theory in Early-Modern Europe, red. Anthony Pagden, 159–178. Cambridge: Cambridge University Press.

Wood, Gordon S. 1969. The Creation of the American Republic, 1776–1787. Chapel Hill, NC: Omohundro Institute and University of North Carolina Press.

Wootton, David. 1994. „The Republican Tradition. From Commonwealth to Common Sense”, [Introduction do:] Republicanism, Liberty, and Commercial Society, 1649–1776, red. David Wootton, 1–41. Stanford: Stanford University Press.

Wootton, David. 2006. „The True Origins of Republicanism: The Disciples of Baron and the Counter-Example of Venturi”. W: Il repubblicanesimo moderno. L’idea di repubblica nella riflessione storica di Franco Venturi, red. Manuela Antonietta Albertone, 271–304. Napoli: Bibliopolis.