Stefan Swieżawski – warunek możliwości historiografii filozoficznych problemów

Mirosław Tyl

doi:10.18290/rf25733.10

Data publikacji : 2025-09-30

Tom 73 Nr 3 (2025)

Stefan Swieżawski – warunek możliwości historiografii filozoficznych problemów

Mirosław Tyl

https://orcid.org/0000-0002-7683-4728

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25733.10

Abstrakt

W artykule podjęto problem uzasadnienia koncepcji historiografii problemów filozoficznych rozumianych jako kwestie analogicznie tożsame na przestrzeni dziejów. Początkowo autor sytuuje tę koncepcję w kontekście tzw. szkoły lubelskiej, wskazując na historyczne i filozoficzne tło, w którym Stefan Swieżawski i Mieczysław A. Krąpiec sformułowali ideę „filozoficznej historii filozofii”, zorientowanej na systematyczne badanie powracających pytań metafizycznych. Następnie opisano krytykę Hansa-Georga Gadamera dotyczącą historycznej tożsamości problemów filozoficznych, sugerując, że analogiczna tożsamość proponowana przez Swieżawskiego może znaleźć teoretyczne wsparcie w teorii analogii, opracowanej w tomizmie i przez Izydorę Dąmbską. Autor omawia również konkretne przykłady badań historyczno-teoretycznych (Marka J. Siemka, Arthura O. Lovejoya i Stanisława Judyckiego), pokazując, w jaki sposób pewne pytania filozoficzne zachowują swoją tożsamość pomimo historycznych przekształceń. Na koniec autor rozważa możliwości rozszerzenia i wzmocnienia argumentów na rzecz historiografii problemów przez koncepcję „długiego trwania” Fernanda Braudela.

Słowa kluczowe:

historiografia problemów filozoficznych, analogiczna tożsamość, metafizyka, teoria analogii, długie trwanie, filozoficzna historia filozofii

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Braudel, Fernand. 1999a. „Jedność i różnorodność nauk o człowieku”. W: Fernand Braudel. Historia i trwanie. Tłum. Bronisław Geremek, 5–18. Warszawa: Czytelnik.

Braudel, Fernand. 1999b. „Historia i nauki społeczne: długie trwanie”. W: Fernand Braudel. Historia i trwanie. Tłum. Bronisław Geremek, 46–89. Warszawa: Czytelnik.

Bronk, Andrzej, i Stanisław Majdański. 1994. „Kategoria dziejowości w hermeneutyce i w filozofii klasycznej”. Roczniki Filozoficzne 42 (2): 91–105.

Cabaj, Jerzy. 1989. Arthura O. Lovejoya filozofia i koncepcja historii idei. Lublin: UMCS.

Cassirer, Ernst. 2023. Jednostka i kosmos w filozofii odrodzenia. Tłum. Danilo Facca, Przemysław Parszutowicz. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Dąmbska, Izydora. 1962. „O metodzie analogii”. W: Izydora Dąmbska. Dwa studia z teorii naukowego poznania, 7–63. Łódź: PWN.

Dąmbska, Izydora. 2015. „Pojęcie modelu i jego rola w naukach”. Filozofia Nauki 23 (2): 141–152.

Foucault, Michel. 1977. Archeologia wiedzy. Tłum. Andrzej Siemek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Foucault, Michel. 2006. Słowa i rzeczy. Tłum. Tadeusz Komendant. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.

Gadamer, Hans-Georg. 2000. „Historia pojęć jako filozofia”. W: Hans-Georg Gadamer. Rozum, słowo, dzieje. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Krzysztof Michalski, 100–118. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gadamer, Hans-Georg. 2004. Prawda i metoda. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: PWN.

Geremek, Bronisław, i Witold Kula. 1999. „Przedmowa”. W: Fernand Braudel. Historia i trwanie, 5–18. Warszawa: Czytelnik.

Gilson, Étienne. 1968. Jedność doświadczenia filozoficznego. Tłum. Zofia Wrzeszcz. Warszawa: IW Pax.

Gogacz, Mieczysław, red. 1956. Streszczenia rozpraw doktorskich, magisterskich i seminaryjnych pisanych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim pod kierunkiem prof. dra Stefana Swieżawskiego (historia filozofii) i prof. dra Alberta Krąpca OP (metafizyka), w wyborze. Poznań: Pallottinum.

Hartmann, Nicolai. 1994. Myśl filozoficzna i jej historia. Systematyczna autoprezentacja. Tłum. Jan Garewicz. Toruń: Wydawnictwo Comer.

Herbut, Józef. 1966. „Kilka uwag o definicji analogii”. Roczniki Filozoficzne 14 (1): 115–125.

Husserl, Edmund. 1967. Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Ks. 1. Tłum. Danuta Gierulanka. Warszawa: PWN.

Janeczek, Stanisław. 2001. Filozofia na KUL-u. Nurty, osoby, idee. Lublin: RW KUL.

Judycki, Stanisław. 2005. „Ewolucja epistemologii w XX wieku: kontynuacja czy zmiana tematu?”. W: Byt i sens. Księga Pamiątkowa VII Polskiego Zjazdu Filozoficznego w Szczecinie, 14–18 września 2004 roku, red. Renata Ziemińska i Ireneusz Ziemiński, 140–148. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.

Judycki, Stanisław. 2020. Epistemologia. T. 2. Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.

Kalinowski, Jerzy, i Stefan Swieżawski. 1995. Filozofia w dobie Soboru. Warszawa: Biblioteka Więzi.

Krąpiec, Mieczysław A. 1993. Teoria analogii bytu. Wyd. 2. Lublin: RW KUL.

Krąpiec, Mieczysław A. 1995. Realizm ludzkiego poznania. Wyd. 2. Lublin: RW KUL.

Lovejoy, Arthur. 1999. Wielki łańcuch bytu. Studium z dziejów idei. Tłum. Artur Przybysławski. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Łaciak, Piotr. 2012. Anonimowość jako granica poznania w fenomenologii Husserla. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Noras, Andrzej J. 2000. Kant a neokantyzm badeński i marburski. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Noras, Andrzej J. 2016. „Problem historii filozofii. Część druga”. Ruch Filozoficzny 72 (2): 7–27.

Noras, Andrzej J. 2020. „Tezy do problemu historii filozofii”. Roczniki Filozoficzne 68 (1): 5–32.

Nowak, Piotr. 2022. Filozofowie (w trzech słowach). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Salij, Jacek. 1976. „Dlaczego Tischner nie lubi tomizmu?”. Tygodnik Powszechny (5): 3.

Sendłak, Maciej, i Tadeusz Szubka. 2016. „Esencjalizm metafizyczny”. W: Panorama współczesnej filozofii, red. Jacek Hołówka i Bogdan Dziobkowski, 77–107. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Siemek, Marek J. 1977. Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta. Studium z dziejów filozoficznej problematyki wiedzy. Warszawa: PWN.

Siemek, Marek J. 1982. „Transcendentalizm jako stanowisko epistemologiczne”. W: Marek Siemek. Filozofia, dialektyka, rzeczywistość, 58–75. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Skarga, Barbara. 1964. Narodziny pozytywizmu polskiego 1831-1864. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1967. Ortodoksja i rewizja w pozytywizmie francuskim. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1975. Kłopoty intelektu. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1982. Czas i trwanie. Studia o Bergsonie Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1987. O tak zwanym przełomie antypozytywistycznym. W: Barbara Skarga. Przeszłość i interpretacje, 339–352. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1989. Granice historyczności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Stępień, Antoni B. 1960. „W związku z teorią poznania tomizmu egzystencjalnego”. Roczniki Filozoficzne 8 (1): 173–183.

Stróżewski, Władysław. 1997. „Próba zreferowania wyników dyskusji Wyższego Seminarium Historii Filozofii KUL w okresie od r. 1953/1954 do 1955/1956”. Kwartalnik Filozoficzny 25 (1): 209–238.

Swieżawski, Stefan. 1960. „Logos i ethos”. W: Stefan Swieżawski. Rozum i tajemnica, 50–66. Kraków. Znak.

Swieżawski, Stefan. 1965. „Z problematyki metodologicznej badań filozofii XV w.”. Roczniki Filozoficzne 13 (1): 43–60.

Swieżawski, Stefan. 1966. Zagadnienie historii filozofii. Warszawa: PWN.

Swieżawski, Stefan. 1974. Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku. T. 1: Poznanie. Warszawa: ATK.

Swieżawski, Stefan. 1991. W nowej rzeczywistości 1945-1965. Lublin: RW KUL

Szubka, Tadeusz. 2009. Filozofia analityczna: koncepcje, metody, ograniczenia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Szacki, Jerzy. 1986. „Sir Isaiah Berlin: historia idei a filozofia”. Literatura na Świecie (6): 195–207.

Tischner, Józef. 1978. „Wiara w czasie Adwentu”. Tygodnik Powszechny (51): 4.

Tyl, Mirosław. 2012. Filozofia, historia, historia filozofii. Filozoficzne konteksty polskiej historiografii filozofii XX wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Woleński, Jan. 1979. „W sprawie «Dróg współczesnej filozofii»”. Studia Filozoficzne (11): 121–132.

Woleński, Jan. 1985. Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska. Warszawa: PWN.

Woleński, Jan. 2002. „Epistemika i epistemologia”. W: Rozum jest wolny, wolność – rozumna, red. Robert Marszałek i Ewa Nowak-Juchacz, 26–41. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.