Problem aprioryczności i aposterioryczności archetypów wg Carla Gustawa Junga, Ericha Neumanna oraz Iry Progoffa

Patrycja Neumann

doi:10.18290/rf25734.11

Data publikacji : 2025-12-29

Tom 73 Nr 4 (2025)

Problem aprioryczności i aposterioryczności archetypów wg Carla Gustawa Junga, Ericha Neumanna oraz Iry Progoffa

Patrycja Neumann

https://orcid.org/0000-0003-4603-9210

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25734.11

Abstrakt

Artykuł opisuje problem aprioryczności i aposterioryczności archetypów w psychologii analitycznej Carla Gustawa Junga oraz w interpretacjach jego kontynuatorów – Ericha Neumanna i Iry Progoffa. Jung definiował archetypy jako struktury psychiczne istniejące a priori, jednak w niektórych jego pracach można znaleźć wskazania ich statusu a posteriori. W artykule podjęto próbę wyjaśnienia tej dwoistości, wskazując na związek archetypów z podłożem biologicznym, a zarazem kulturową ewolucją. Neumann skłaniał się ku ich aprioryczności, natomiast Progoff podkreślał wpływ doświadczeń społecznych na kształtowanie się nieświadomej matrycy uwarunkowań ludzkiej psychiki. Problematyka ta została poruszona przez pryzmat wpływu koncepcji filozoficznych na koncepcję archetypów: filozofii Immanuela Kanta oraz przedstawicieli filozofii niemieckiego mistycyzmu, idealizmu i romantyzmu, tj. Jacoba Böhmego, Carla Gustava Carusa, Friedricha Schelling i Karla von Hartmanna.

Słowa kluczowe:

archetyp, a priori, psychologia analityczna, nieświadomość, a posteriori

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Neumann, P. (2025). Problem aprioryczności i aposterioryczności archetypów wg Carla Gustawa Junga, Ericha Neumanna oraz Iry Progoffa. Roczniki Filozoficzne, 73(4), 207–223. https://doi.org/10.18290/rf25734.11

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Błocian, Ilona. 2022. „Archetypal Patterns of Imagination: Social Imaginaries”. W: Collective Structures of Imagination in Jungian Interpretation, red. Robert A. Segal, Ilona Błocian i Andrew Kuzmicki, 32–51. Leiden: Brill.

Böhme, Jakob. 2013. Sześć punktów teozoficznych. Tłum. Światosław Nowicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Corbet, Lionel. 1996. The Religious Function of the Psyche. New York: Routledge.

Ellenberger, Henri. 1994. The Discovery of the Unconscious. The History and Evolution of Dynamic Psychiatry. London: Fontana.

Hartmann, Eduard von. 2014. Philosophy of the Unconscious: Speculative Results according to the Inductive Method of Physical Science. Tłum. William Coupland. Abingdon: Routledge.

Jung, Carl Gustav. 1933. Die Beziehungen zwischen dem Ich und dem Unbewussten. Zürich: Rascher.

Jung, Carl Gustav. 1952. Synchronizität als ein Prinzip akausaler Zusammenhänge. Seria: Gesammelte Werke, T. 18. Zürich: Rascher.

Jung, Carl Gustav. 1967. Antwort auf Hiob. Zürich: Rascher.

Jung, Carl Gustav. 1976. Archetypy i symbole. Tłum. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: Czytelnik.

Jung, Carl Gustav. 1991. O psychologii i patologii zjawisk tajemnych. Tłum. Elżbieta Sadowska. Warszawa: Sen.

Jung, Carl Gustav. 1993a. Correspondance (1941-1949). T. 2. Tłum. Françoise Périgaut, Claude Maillard. Paris: Albin Michel.

Jung, Carl Gustav. 1993b. Wspomnienia, sny, myśli. Tłum. Robert Reszke, Leszek Kolankiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Wrota, Wydawnictwo KR.

Jung, Carl Gustav. 1995a. Aion. Beträge zur Symbolik des Selbst. Seria: Gesammelte Werke. T. 9/2. Solothurn: Walter.

Jung, Carl Gustav. 1995b. Die Archetypen und das kollektive Unbewusste. Seria: Gesammelte Werke, T. 9/1. Solothurn: Walter.

Jung, Carl Gustav. 1995c. Die Dynamik des Unbewussten. Seria: Gesammelte Werke. T. 8. Solothurn: Walter.

Jung, Carl Gustav. 1995d. Mysterium Coniunctionis. Untersuchungen über dieTrennung und

Zusammensetzung der Seelischen Gegensätze in der Alchemie. Seria: Gesammelte Werke. T. 14/1. Solothurn: Walter.

Jung, Carl Gustav. 1995e. Odpowiedź Hiobowi. Tłum. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: Ethos.

Jung Carl Gustav. 1995f. Symbole der Wandlung. Seria: Gesammelte Werke. T. 5. Solothurn: Walter.

Jung, Carl Gustav. 1995g. Zivilisation im Übergang. Seria: Gesammelte Werke. T. 10. Solothurn: Walter.

Jung, Carl Gustav. 1995h. Zur Psychologie őstlicher und westlicher Religion. Seria: Gesammelte Werke. T. 11. Solothurn: Walter.

Jung, Carl Gustav. 1997. Typy psychologiczne. Tłum. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo Wrota, Wydawnictwo KR.

Jung, Carl Gustav. 2002. Mysterium Coniunctionis. Studia o łączeniu i dzieleniu przeciwieństw psychicznych w alchemii. Tłum. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Jung, Carl Gustav. 2016. Archetypy i nieświadomość zbiorowa. Tłum. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Jung, Carl Gustav. 2019. History of Modern Psychology: Lectures Delivered at ETH Zurich. Tłum. Mark Kyburz, John Peck, Ernst Falzeder, red. Ernst Falzeder. Princeton: Princeton University Press.

Kant, Immanuel. 2010. Krytyka czystego rozumu. Tłum. Roman Ingarden. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Neumann, Erich. 2008. Wielka matka. Fenomenologia kobiecości. Kształtowanie nieświadomości. Tłum. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Neumann, Erich. 2014. The Origins and History of Consciousness. Tłum. Richard Hull. Princeton: Princeton University Press.

Pajor, Kazimierz. 1992. Rola archetypu w analitycznej psychologii C. G. Junga. Poznań: Papieski Wydział Teologiczny.

Progoff, Ira. 1955. „The Power of Archetypes in Modern Civilization”. W: C.G. Jung Institute of Zurich, Study of the Analytic Psychology of C.G. Jung. Switzerland: Rascher.

Progoff, Ira. 1966. „The Man Who Transforms Consciousness: The Inner Myths of Martin Buber, Paul Tillich and Carl Jung”. W: Eranos Jahrbuch. T. 35, red. Adolf Portmann i Rudolf Ritsema, 99-144. Ascona: Rascher.

Progoff, Ira. 1973. Jung’s Psychology and Its Social Meaning. New York: Anchor Press/ Doubleday.

Rosińska, Zofia. 2007. ,,Ogląd kształtujący”. W: Spotkania z Jungiem, red. Krzysztof Maurin i Zenon W. Dudek, 193–211. Warszawa: Eneteia.

Schopenhauer, Artur. 1995. Świat jako wola i przedstawienie. T. 2. Tłum. Jan Garewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Shany, Lidar. 2022. „Erich Neumann’s Great Mother, André Green’s Dead Mother, and Ecopsychology”. W: Collective Structures of Imagination in Jungian Interpretation, red. Robert Segal, Ilona Błocian i Andrew Kuzmicki, 235–250. Leiden: Brill.

Schelling, Friedrich. 2002. Filozofia objawienia. Ujęcie pierwotne. T. 1. Tłum. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.