Vis activa primitiva i metafizyczne podstawy dynamiki Leibniza

Rafał Michalski

doi:10.18290/rf25734.3

Data publikacji : 2025-12-29

Tom 73 Nr 4 (2025)

Vis activa primitiva i metafizyczne podstawy dynamiki Leibniza

Rafał Michalski

https://orcid.org/0000-0002-9587-5074

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25734.3

Abstrakt

Artykuł analizuje dynamikę Leibniza jako integralną część jego systemu filozoficznego, w którym fizyka oraz metafizyka substancji i siły pozostają nierozdzielne. Choć Leibniz w swojej teorii dynamiki nie odwołuje się wprost do monad, to jednak już na tym etapie zakłada świat zasadniczo ukształtowany przez niematerialne centra siły. Tekst rekonstruuje kluczowe pojęcia leibnizjańskiej dynamiki, w szczególności koncepcję vis activa primitiva i jej rolę w wyznaczaniu zarówno porządku fenomenalnego, jak i metafizycznego. Analizując jej związek z prawem serii oraz zasadą jedności substancji, artykuł dowodzi, że teoria siły u Leibniza stanowi pomost między mechaniką a metafizyką, podważając kartezjańską redukcję ruchu do czysto geometrycznych relacji.

Słowa kluczowe:

Leibniz, dynamika, vis activa primitiva, monady, metafizyka siły, mechanika kartezjańska, prawo serii

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Michalski, R. (2025). Vis activa primitiva i metafizyczne podstawy dynamiki Leibniza. Roczniki Filozoficzne, 73(4), 35–50. https://doi.org/10.18290/rf25734.3

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adams, Robert M. 1994. Leibniz: Determinist, Theist, Idealist. New York: Oxford University Press.

Arthur, Richard T. W. 2018. Monads, Composition, and Force: Ariadnean Threads Through Leibniz’s Labyrinth. Oxford: Oxford University Press.

Cassirer, Ernst. 1902. Leibniz’ System in seinen wissenschaftlichen Grundlagen. Marburg: N. B. Elwert’sche Verlachsbuchhandlung.

Garber, Daniel. 2009. Leibniz: Body, Substance, Monad. New York: Oxford University Press.

Jorati, Julia. 2018. „Leibniz’s Ontology of Force”. W: Oxford Studies in Early Modern Philosophy. T. 8, red. Daniel Garber i Donald Rutherford, 189–224. Oxford: Oxford University Press.

Leibniz, Gottfried Wilhelm. 1969. Wyznanie wiary filozofa; Rozprawa metafizyczna; Monadologia; Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne. Tłum. Stanisław Cichowicz, Juliusz Domański, Henryk Krzeczkowski i Henryk Moese. Warszawa: PWN.

Leibniz, Gottfried Wilhelm. 1989. Philosophical Essays. Red. i tłum. Roger Ariew i Daniel Garber, 155-167. Indianapolis, IN: Hackett Publishing Company.

Leibniz, Gottfried Wilhelm. 1996. Hauptschriften zur Grundlegung der Philosophie. Cz. 2. Tłum. Artur Buchenau. Hamburg: Felix Meiner Verlag.

Leibniz, Gottfried Wilhelm. 1999. Pisma z metafizyki natury. Tłum. Mikołaj Olszewski. Toruń: Wydawnictwo Rolewski.

Leibniz, Gottfried Wilhelm. 2001a. Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła. Tłum. Małgorzata Frankiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Leibniz, Gottfried Wilhelm. 2001b. Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego. Tłum. Izydora Dąmbska. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Rutheford, Donald. 2008. „Leibniz on Infinitesimals and the Reality of Force”. W: Infinitesimal Differences: Controversies between Leibniz and His Contemporaries, red. Ursula Goldenbaum i Douglas Jesseph, 255–280. Berlin: Walter de Gruyter.