Krytyka operacjonizmu z uwzględnieniem operacyjnej definicji czasu

Jakub Róg

doi:10.18290/rf23713.11

Data publikacji : 2023-09-27

Tom 71 Nr 3 (2023)

Krytyka operacjonizmu z uwzględnieniem operacyjnej definicji czasu

Jakub Róg

https://orcid.org/0000-0002-8032-128X

DOI: https://doi.org/10.18290/rf23713.11

Abstrakt

W artykule omówiono ważniejsze argumenty przeciw operacjonizmowi Percy’ego W. Bridgmana sformułowane na przestrzeni ostatnich dekad oraz przedyskutowano operacyjne sposoby definiowania czasu w mechanice klasycznej oraz nierelatywistycznej mechanice kwantowej. O ile w mechanice klasycznej nie napotyka się większych trudności w sformułowaniu operacyjnej definicji czasu, o tyle w formalizmie teorii kwantowej zadanie to staje się niemożliwe. Co, niezależnie od dyskusyjnego statusu czasu w mechanice kwantowej, prowadzi do ogólniejszego pytania, czy można pogodzić mechanikę kwantową z podejściem operacyjnym.

Słowa kluczowe:

operacjonizm, operacyjna definicja, Bridgman, definicja czasu, operacyjna definicja czasu, mechanika kwantowa, problem czasu

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aharonov, Yakir, Jonathan Oppenheim, Sandu Popescu, B. Reznik i W.G. Unruh. 1997. „Measurement of Time-of-Arrival in Quantum Mechanics”. arXivPhys.Rev. A57 (1998) 4130 9709031v3.

Anderson, Edward. 2017. The Problem of Time. Springer International Publishing.

Augustynek, Zdzisław. 1960. „Einsteinowska definicja równoczesności a operacjonizm”. Studia Filozoficzne 4: 79–93.

Bickhard, Mark H. 2001. „The Tragedy of Operationalism”. Theory & Psychology 11 (1): 35–44.

Bridgman, Percy W. 1927. Logic of Modern Physics. New York: The Macmillan Company,

Bridgman, Percy W. 1938. „Operational Analysis”. Philosophy of Science 5, no. 2: 114–131.

Bridgman, Percy W. 1945. „Some general principles of operational analysis”. Psychological Review 52, no. 5: 246–49.

Bridgman, Percy W. 1950a. Reflections of a Physicist. New York: Philosophical Library.

Bridgman, Percy W. 1950b. „The operational aspect of meaning”. Synthese 8, no. 1: 251–259.

Bridgman, Percy W. 1954. „Remarks on the Present State of Operationalism”. The Scientific Monthly 79, no. 4 (Oct., 1954): 224–226.

Bridgman, Percy W. 1958. „The Logic of Modern Physics”. The Philosophical Review 37 (3): 285.

Bridgman, Percy W. 1959a. „P. W. Bridgman’s ‘The Logic of Modern Physics’ after Thirty Years”. Daedalus 88, no. 3: 518–526.

Bridgman, Percy W. 1959b. The Way Things Are. Harvard University Press.

Bugajak, Grzegorz. 2009. „Własności bytu materialnego”. W: Tajemnice natury: zarys filozofii przyrody, red. Grzegorz Bugajak et al., 47–52. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Busch, Paul. 2007. „The Time-Energy Uncertainty Relation”. W: Time in Quantum Mechanic, red. Gonzalo Muga, Rafael Sala Mayato i Inigo Egusquiza, 73–105. Springer-Verlag.

Butterfield, Jeremy. 2013. „On Time in Quantum Physics”. W: Blackwell Companion to the Philosophy of Time, red. Adrian Bardon i Heather Dyke, 220–241. Wiley Online Library.

Hasok, Chang. 2017. „Operationalism: Old Lessons and New Challenges”. W: Reasoning in measurement, red. Nicola Mößner oraz Alfred Nordmann, 25–38. New York: Routledge.

Chyliński, Zygmunt. 1978. „Podstawowe modele teoretyczne fizyki i operacjonizm”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce I: 12–15.

Ennis, Robert H. 1964. „Operational Definitions”. American Educational Research Journal 1, no. 3: 183–201.

Feest, Uljana. 2005. „Operationism in Psychology: What the Debate Is About, What the Debate Should Be About”. Journal of the History of the Behavioral Sciences 41, no. 2: 131–149.

Galapon, Eric A. 1999. „Pauli’s Theorem and Quantum Canonical Pairs: The Consistency of a Bounded, Self-Adjoint Time Operator Canonically Conjugate to a Hamiltonian with Non-empty Point Spectrum”. arXivProc. R. Soc. Lond. A, 458 (2002) 451-472 9908033v4.

Galapon, Eric A. 2003. „What could have we been missing while Pauli’s Theorem was in force?” 2002 1–13.

Giannitrapani, R. 1997. „Positive-operator-valued Time Observable in Quantum Mechanics”. International Journal of Theoretical Physics 36: 1575–1584.

Gisin, Nicolas, I Emmanuel Zambrini Cruzeiro. 2018. „Quantum Measurements, Energy Conservation and Quantum Clocks”. Annalen der Physik 530:1700388.

Gotō, Tetsuo, Katsuhito Yamaguchi i Naoshi Sudō. 1981. „On the Time Operator in Quantum Mechanics: Three Typical Examples”. Progress of Theoretical Physics 66

Grabowski, Marian. 1986. „Teorie pomiaru kwantowego – fizyka poszukuje filozofii”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, VIII: 46–61.

Grace, Randolph C. 2001. „On the Failure of Operationism”. Theory & Psychology 11, no. 1: 5–33.

Green, Christopher D. 1992. „Of Immortal Mythological Beasts”. Theory & Psychology 2, no. 3: 291–320.

Green, Christopher D. 2001. „Operationism again”. Theory & Psychology 11, no. 1: 45–51.

Hardcastle, Gary L. 1995. „S. S. Stevens and the Origins of Operationism”. Philosophy of Science 62, no. 3: 404–424.

Heller, Michał, i Tadeusz Pabjan. 2014. Elementy Filozofii Przyrody. Kraków: Copernicus Center Press.

Hempel, Carl G. 1954. „A Logical Appraisal of Operationism”. The Scientific Monthly 79, no. 4 215–220.

Hilgevoord, Jan. 1996. „The Uncertainty Principle for Energy and Time”. American Journal of Physics 64:1451–1456.

Hilgevoord, Jan. 2005. „Time in Quantum Mechanics: A Story of Confusion”. Studies in History and Philosophy of Science Part B: Studies in History and Philosophy of Modern Physics 36: 29–60.

Horbaczewski, Zbysław. 1988. „Spór o determinizm w mikrofizyce a operacjonizm”. Acta Universitatis Lodziensis 5: 147–155.

Horwitz, Lawrence P. 2006. „On the Significance of a Recent Experiment Demonstrating Quantum Interference in Time”. Physics Letters A 355, no. 1: 1–6.

Isidro, José M. 2005. „Bypassing Pauli’s theorem”. Physics Letters A 334: 370–375.

Karpiński, Jakub. 1962. „Postulat operacyjności definicji w naukach społecznych”. Studia Socjologiczne 4, no. 7: 135–153.

Koch, Sigmund. 1992. „Psychology’s Bridgman vs Bridgman’s Bridgman”. Theory & Psychology 2, no. 3: 261–290.

Leahey, Thomas H. 1980. „The Myth of Operationism”. The Journal of Mind and Behavior 1, no. 2: 127–143.

Leahey, Thomas H. 2001. „Back to Bridgman?!” Theory & Psychology 11, no. 1: 53–58.

Lindsay, Robert Bruce. 1937. „A critique of Operationalism in Physics”. Philosophy of Science 4, no, 4: 456–470.

Mandelstam, Leonid, i Igor Tamm. 1991. „The Uncertainty Relation Between Energy and Time in Non-relativistic Quantum Mechanics”. In Selected Papers, red. Boris M. Bolotovskii, Viktor Ya. Frenkel i Rudilf Peierls, 115–123. Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.

Mazierski, Stanisław. 1978. „Pojęcie prawdy w fizyce współczesnej”. Roczniki Filozoficzne 26, z. 3: 5–19.

Mrugalski, Zdzisław. 2008. Czas i urządzenia do jego pomiaru: zegary dawne i współczesne. Warszawa: Cursor.

Padmanabhan, T. 1987. „Limitations on the Operational Definition of Spacetime Events and Quantum Gravity”. Classical and Quantum Gravity 4 (4): L107.

Pauli, Wolfgang. 1980. General Principles of Quantum Mechanics. New York: Springer-Verlag.

Pechenkin, A. A. 2000. „Operationalism as the Philosophy of Soviet Physics: The Philosophical Backgrounds of L. I. Mandelstam and His School”. Synthese 124, no. 3: 407–32.

Peres, Asher. 1980. „Measurement of time by quantum clocks”. American Journal of Physics 48: 552–557.

Przełęcki, Marian. 1955. „O tzw. definicjach operacyjnych”. Studia Logica: An International Journal for Symbolic Logic 3: 125–183.

Przełęcki, Marian. 1959. „Operacjonizm”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 5: 169–86.

Przełęcki, Marian. 1993. „W sprawie obserwacyjnej definiowalności terminów teoretycznych”. Filozofia Nauki 2–3 67–76.

Quine, Willard Van Orman. 2013. Word and Object. MIT Press.

Ribes-Iñesta, Emilio. 2003. „What Is Defined in Operational Definitions? The Case of Operant Psychology”. Behavior and Philosophy 31 (2003): 111–126.

Roźdżeński, Roman. 1982. „Epistemiczne implikacje tzw. „operacyjnego” rozumienia pojęcia prawdy”. Studia Philosophiae Christianae 18 (1): 209–219.

Russell, Leonard J. 1928. „Review of P. W. Bridgman’s The Logic of Modern Physics”. Mind 37: 355–361.

Schlosshauer, Maximilian, Johannes Kofler i Anton Zeilinger. 2013. „A Snapshot of Foundational Attitudes Toward Quantum Mechanics”. arXivStud. Hist. Phil. Mod. Phys. 44, 222–230 (2013) 1301.1069v1.

Segal, Irving E. 1959. „The Mathematical Meaning of Operationalism in Quantum Mechanics” Studies in Logic and the Foundations of Mathematics 27: 341–52. Elsevier.

Skulimowski, Marcin. 2002. „Construction of Time Covariant POV Measures”. Physics Letters A 297: 129–136.

Steinberg, Aephraim M. 2007. „Experimental Issues in Quantum-Mechanical Time Measurement”. W: Time in Quantum Mechanics, red. Gonzalo Muga, Rafael Sala Mayato i Íñigo. Egusquiza, 305–332. Springer.

Stevens, S. S. 1935. „The Operational Definition of Psychological Concepts”. Psychological Review 42, no. 6: 517–527.

Vessonen, Elina. 2021. „Respectful Operationalism”. Theory & Psychology 31, no. 1: 84–105.

Wang, Zhi-Yong, i Cai-Dong Xiong. 2007. „How to Introduce Time Operator”. Annals of Physics 322: 2304–2314.

Wasserman, Ira, i Kenneth Brecher. 1978. „Time Invariance of Planck’s Constant”. Physical Review Letters 41, no. 14: 920–923.

Webb, J. K., J. A. King, M.T. Murphy, V. V. Flambaum, R.F. Carswell i M.B. Bainbridge. 2010. „Indications of a Spatial Variation of the Fine Structure Constant”. arXivPhys. Rev. Lett., 107, 191101, 2011 1008.3907v2.