Jak ‘powinien’ może wynikać z ‘jest’? Reewaluacja tezy Johna R. Searle’a

Wacław Janikowski

doi:10.18290/rf23713.7

Data publikacji : 2023-09-27

Tom 71 Nr 3 (2023)

Jak ‘powinien’ może wynikać z ‘jest’? Reewaluacja tezy Johna R. Searle’a

Wacław Janikowski

https://orcid.org/0000-0001-5512-8974

DOI: https://doi.org/10.18290/rf23713.7

Abstrakt

W niniejszym artykule omawiam koncepcję zdań normatywnych Johna R. Searle’a. Przeprowadzona analiza ma służyć wykazaniu jej wiarygodności. Również jej autor w 2021r., po ponad pół wieku od jej pierwszego sformułowania, mimo bardzo licznych dyskusji prowadzonych w przeciągu tego czasu, stwierdza, że podtrzymuje twierdzenie o ważności i trafności tej koncepcji, a w szczególności także słynną już tezę o możliwości dokonania inferencyjnego przejścia od zdań o faktach do zdań o powinnościach (Searle 2021, 3–16). Twórca powszechnie znanej teorii czynności mowy przekonuje, że niektóre zdania normatywne wynikają pojęciowo ze zdań faktualnych (opisowych). Analizuję szczegółowo jego argumentację, usiłując wyjaśnić, jak należy rozumieć jego tezę, że mówienie o tzw. błędzie naturalistycznym samo w sobie może być błędem. Skupiam się przy tym na istocie wynikania (poprawnych inferencji) oraz warunkach prawdziwości zdań normatywnych. Rozważenie różnych możliwości interpretacji tezy i argumentów Searle’a jest zarazem uzasadnieniem twierdzenia, że są one poprawne i zachowują swoją aktualność. Wyjątkowym elementem koncepcji Searle’a, z którym polemizuję, jest jego twierdzenie o rzekomo samoistnie motywującej mocy aktów mowy, np. dokonywania obietnicy.

Słowa kluczowe:

J.R. Searle, błąd naturalistyczny, czynności mowy, obietnica, motywacja, fakty instytucjonalne, normatywność

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anscombe, Gertrude Elizabeth Margaret. 1958. „On Brute Facts”. Analysis no. 3: 69–72.

Brandom, Robert Boyce. 1979. „Freedom and Constraint by Norms”. American Philosophical Quarterly no. 3: 187–196.

Brandom, Robert Boyce. 2000. Articulating Reasons. An Introduction to Inferentialism. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Chrobak, Karol. 2011. „O faktach instytucjonalnych”. Diametros nr 28: 20–31.

Davidson, Donald. 1963. „Actions, Reasons, and Causes” . The Journal of Philosophy no. 23, 685–700.

Faigenbaum, Gustavo. 2003. Conversations with John Searle. Montevideo: Libros En Red.

Frankfurt, Harry G. 1971. „Freedom of the Will and the Concept of a Person” . The Journal of Philosophy no. 1: 5–20.

Glock, Hans-Johann. (2022). „Norms, Reasons, and Anthropological Naturalism” . Philosophical Topics no. 1: 9–32.

Hume, David. 1963. Traktat o naturze ludzkiej. Tłum. Czesław Znamierowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Janikowski, Wacław. 2008. Naturalizm etyczny we współczesnej filozofii analitycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Janikowski, Wacław. (2013). „Racjonalistyczny pragmatyzm i krytyka empiryzmu w filozofii Roberta B. Brandoma”. Filozofia Nauki nr 1: 61–80.

Janikowski, Wacław. (2016). Wolna wola i użyteczność. Podstawy etyki utylitaryzmu preferencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Moore, George Edwarad. 1903. Principia Ethica. Cambridge, MA: Cambridge University Press.

Pettit, Philip. 2005. „Construing Sen on Commitment” . Economics and Philosophy vol. 21: 15–32.

Pigden, Charles R. (2000). „Naturalizm”. Tłum. Joanna Górnicka. W: Przewodnik po etyce, red. Peter Singer, 468–479. Warszawa: Książka i Wiedza.

Schmid, Hans Bernhard, red. (2009). Plural Action. Essays in Philosophy and Social Science. Dordrecht: Springer.

Searle, John R. 1964. „How to Derive ‘Ought’ from ‘Is’” . The Philosophical Review vol. 73, no. 1: 43–58.

Searle, John R. 1987. Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka. Tłum. Bohdan Chwedeńczuk, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Searle, John R. 2001. Rationality in Action. Cambridge, MA: The MIT Press.

Searle, John R. 2011. Making the Social World. The Structure of Human Civilization. Oxford: Oxford University Press.

Searle, John R. 2021. „How to Derive ‘Ought’ from ‘Is’ Revisited” . W: Revisiting Searle on Deriving “Ought” from “Is”, reds. Paolo Di Lucia, Edoardo Fittipaldi, 3–16). Cham: Palgrave Macmillan.

Sen, Amartya K. 2002. Rationality and Freedom. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Sinclair, Neil. 2019. „The Naturalistic Fallacy and the History of Metaethics”. W: The Naturalistic Fallacy, red. Neil Sinclair, 9–29. Cambridge, MA: Cambridge University Press.

Srzednicki, Jan. 1993. „Czy z tego, że coś jest, wynika, że ktoś coś powinien” . W: Jan Srzednicki, Kłopoty pojęciowe, 244–262. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Tsohadzitis, Savas L. 2007. „Searle’s Derivation of Promissory Obligation” . W: Intentional Acts and Institutional Facts. Essays on John Searle's Social Ontology, red. Savas L. Tsohadzitis, 203–217. Dordrecht: Springer.

Vitek, William. 1993. Promising. Philadelphia: Temple University Press.

Williams, Bernard. 1981. „Internal and External Reasons” . W: Bernard Williams, Moral Luck: Philosophical Papers 1973 1980, 101–113). Cambridge, MA: Cambridge University Press.

Woleński, Jan. 2021. „Searle and Conte on Deriving Ought from Is” . W: Revisiting Searle on Deriving “Ought” from “Is”, reds. Paolo Di Lucia, Edoardo Fittipaldi, 239–251. Cham: Palgrave Macmillan.

Zaibert, Leo. 2003, „Intentions, Promises and, Obligations” . W: John Searle, red. Barry Smith, 52–84. Cambridge, MA: Cambridge University Press.

Zajonc, R[obert] B[olesław]. (2001). „Mere Exposure: A Gateway to the Subliminal”. Current Directions in Psychological Science vol. 10, issue 6: 224–228.

Załuski, Wojciech. 2021.„ Why Moral Norms Cannot Be Reduced to Facts: On a Trilemma in Derivations of Moral ‘Ought’ from ‘Is’” . W: Revisiting Searle on Deriving “Ought” from “Is”, reds. Paolo Di Lucia, Edoardo Fittipaldi, 253–271. Cham: Palgrave Macmillan.

Żełaniec, Wojciech. 2021. „Searlean ‘Is’ and ‘Ought’ Revisited” . W: Revisiting Searle on Deriving “Ought” from “Is”, reds. Paolo Di Lucia, Edoardo Fittipaldi, 59–87. Cham: Palgrave Macmillan.