Źródła polskiego kartezjanizmu fenomenologicznego: Od Idei i percepcji do Człowieka i czasu

Wojciech Starzyński

doi:10.18290/rf23713.4

Data publikacji : 2023-09-27

Tom 71 Nr 3 (2023)

Źródła polskiego kartezjanizmu fenomenologicznego: Od Idei i percepcji do Człowieka i czasu

Wojciech Starzyński

https://orcid.org/0000-0003-3976-6292

DOI: https://doi.org/10.18290/rf23713.4

Abstrakt

Celem artykułu jest zbadanie źródeł polskiego kartezjanizmu fenomenologicznego, które autor hipotetycznie sytuuje w rozprawie doktorskiej Kazimierza Twardowskiego Idee und Perception. Eine erkenntnistheoretische Untersuchung aus Descartes (1891). Rozprawa jest badana w aspekcie brentanowskiego na nią wpływu, który daje się zauważyć zarówno na poziomie rozstrzygnięć epistemologicznych, jak i w koncepcji uprawiania historii filozofii. Choć Twardowski koryguje w niej kartezjańską interpretację Brentana, to pozostaje na gruncie brentanowskiej psychologii opisowej, stanowiącej pewną wstępną wersję fenomenologii. W drugiej części artykułu rekonstruuje się wątek kartezjański zawarty w egologii Romana Ingardena, jaką zaprezentował w Człowieku i czasie (1937–1946), by w konkluzji scharakteryzować wspólne elementy przemawiające za ciągłością i swoistością motywu kartezjańskiego w początkach polskiej fenomenologii.

Słowa kluczowe:

kartezjanizm, fenomenologia polska, egologia, Kazimierz Twardowski, Roman Ingarden, Franz Brentano, Descartes

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Albertazzi, Liliana. 1993. „Brentano, Twardowski, and Polish scientific philosophy”. W: Polish Scientific Philosophy: The Lvov–Warsaw School, red. Francesco Coniglione, ‎Roberto Poli i ‎Jan Woleński, 11–40. Amsterdam: Rodopi.

Besoli, Stefano. 1988. „La rappresentazione e il suo oggetto: dalla psicologia descrittiva alla metafisica”. W: Kazimierz Twardowski. 1988. Contenuto e oggetto. Tłum. Stefano Besoli, 7–21. Torino: Bollati Boringhieri.

Betti, Arianna. „Twardowski and Brentano”. W: The Routledge Handbook of Franz Brentano and the Brentano School, red. Uriah Kriegel, 305–311. New York: Routledge.

Bęben, Dariusz. 2012. „Recepcja fenomenologii Edmunda Husserla w Polsce. Próba periodyzacji”. Fenomenologia 10: 107–123.

Brentano, Franz. 1888/1889. „Descartes Meditationen (Aufzeichnungen f. praktische Uebungen)”. W: Compositions. (MS Ger 230). Houghton Library, Harvard University.

Brentano, Franz. 1989. O źródle poznania moralnego. Tłum. Czesław Porębski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Brentano, Franz. 1999. Psychologia z empirycznego punktu widzenia. Tłum. Włodzimierz Galewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Brożek, Anna. 2010. Kazimierz Twardowski w Wiedniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Chrudzimski, Arkadiusz. 2009. „Husserl i Brentano”. Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 18, nr 4 (72): 115–130.

Dąmbska, Izydora. 1978. „François Brentano et la pensée philosophique en Pologne. Casimir Twardowski et son école”. Grazer Philosophische Studien 5: 117–129.

Descartes, René. 1996. Listy do Regiusa. Uwagi o pewnym pisemku. Tłum. Jerzy Kopania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Descartes, René. 2001. Medytacje o pierwszej filozofii. Zarzuty uczonych mężów i odpowiedzi autora. Rozmowa z Burmanem. Tłum. Maria i Kazimierz Ajdukiewiczowie, Stefan Swieżawski i Izydora Dąmbska. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Descartes, René. 2001a. Zasady filozofii. Tłum. Izydora Dąmbska. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Fisette, Denis. 2018. „Phenomenology and Descriptive Psychology: Brentano, Stumpf, Husserl.” W: The Oxford Handbook of the History of Phenomenology, red. Dan Zahavi, 88–105. Oxford: Oxford University Press.

Husserl, Edmund. 1982. Medytacje kartezjańskie. Tłum. Andrzej Wajs. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Ingarden, Roman. 1987. „Człowiek i czas”. W: Książeczka o człowieku, 39–69. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Ingarden, Roman. 1987a. Spór o istnienie świata, t. I: Ontologia egzystencjalna, t. II: Ontologia formalna, cz. 2: Świat i świadomość. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Kriegel, Uriah. 2017. „Brentano on Judgment”. W: The Routledge Handbook of Franz Brentano and the Brentano school, red. Uriah Kriegel, 103–109. New York: Routledge.

Kuliniak, Radosław, Dorota Leszczyna, Mariusz Pandura i Łukasz Ratajczak. 2018. „Izydora Dąmbska — Pani Profesor wśród lwowskich filozofów”. W: Korespondencja Izydory Dąmbskiej z Romanem Witoldem Ingardenem, red. Radosław Kuliniak, Dorota Leszczyna, Mariusz Pandura i Łukasz Ratajczak, 16–126. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Kuliniak, Radosław, Dorota Leszczyna, Mariusz Pandura i Łukasz Ratajczak. 2018a. „Wstęp do wykładów Kazimierza Twardowskiego z filozofii nowożytnej”. W: Kazimierz Twardowski. Lwowskie wykłady akademickie. Tom II: Wykłady z historii filozofii. Część III: Wykłady z filozofii nowożytnej, red. Radosław Kuliniak, Dorota Leszczyna, Mariusz Pandura i Łukasz Ratajczak, 7–50. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Mehl, Edouard. 2021. „Phenomenology and Cartesian Tradition”, W: The Routledge Handbook of Phenomenology and Phenomenological Philosophy, red. Daniele De Santis, Burt C. Hopkins i Claudio Majolino, 64–71. New York: Routledge.

Natorp, Paul. 1882. Descartes’ Erkenntnistheorie. Eine Studie zur Vorgeschichte des Kritizismus. Marburg: N. G. Elwert.

Libardi, Massimo. 1996. „Franz Brentano (1838–1917)”. W: The School of Franz Brentano, red. Liliana Albertazzi, Massimo Libardi i Roberto Poli, 25–79. Nijhoff International Philosophy Series, vol. 52. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-015-8676-4_2.

Paczkowska, Elżbieta. 1976. „Przedmowa tłumacza”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 22: 319–320.

Paczkowska-Łagowska, Elżbieta. 1980. Psychika i poznanie. Epistemologia Kazimierza Twardowskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Piwowarczyk, Marek. 2010. „Endurance and Temporality”. Polish Journal of Philosophy 4: 157–169.

Płotka, Witold. 2017. „Motyw kartezjański w polskiej fenomenologii (1895–2015): Przegląd stanowisk i próba bilansu”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 62 (Supplement): 139–170.

Rollinger, Robin. 2004. „Brentano and Husserl”. W: The Cambridge Companion to Brentano, red. Jacquette Dale, 255–276. Cambridge: Cambridge University Press.

Simons, Peter. 2004. „Judging correctly: Brentano and the reform of elementary logic”. W: The Cambridge Companion to Brentano, red. Jacquette Dale, 255–276. Cambridge: Cambridge University Press.

Starzyński, Wojciech. 2017. „Percepcja i idea: podwójny kierunek kartezjanizmu Twardowskiego”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 62 (Supplement): 171–180.

Starzyński, Wojciech. 2021. „Roman Ingarden’s Egology and Cartesianism”. Studia UBB. Philosophia 66: 189–211. DOI:10.24193/subbphil.2021.1.10.

Starzyński, Wojciech. 2022. „Three Enlightenments of Modernity in the Historico-Philosophical Conception of Kazimierz Twardowski”. Dialogue and Universalism 32, no. 1: 147–164.

Twardowski, Kazimierz. 1892. Idee und Perception. Eine erkenntnistheoretische Untersuchung aus Descartes. Vienna: Verlag von Carl Konegen.

Twardowski, Kazimierz. 1927. „Franciszek Brentano a historia filozofii.” In Rozprawy i artykuły filozoficzne, 229–242. Lwów: Księgarnia S.A. „Książnica-Atlas” T. N. S. W.

Twardowski, Kazimierz. 1965. Wybrane pisma filozoficzne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Twardowski, Kazimierz. 1976. „Idea i percepcja. Z badań epistemologicznych nad Kartezjuszem”. Tłum. Elżbieta Paczkowska. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 22: 321–344.

Twardowski, Kazimierz. 1988. Contenuto e oggetto. Tłum. Stefano Besoli. Torino: Bollati Boringhieri.

Twardowski, Kazimierz. 2013. „Idea i percepcja. Z badań epistemologicznych nad Kartezjuszem”. Tłum. Elżbieta Paczkowska. W: Myśl, mowa i czyn. Pisma wybrane. Miscellanea. Część I, red. Anna Brożek i Jacek Jadacki, 79–107. Kraków: Copernicus Center Press.

Twardowski, Kazimierz. 2013a. „W sprawie klasyfikacji zjawisk psychicznych”. W: Myśl, mowa i czyn. Pisma wybrane. Miscellanea. Część I, red. Anna Brożek i Jacek Jadacki, 137–139. Kraków: Copernicus Center Press.

Twardowski, Kazimierz. 2014. „Autobiografia [5]”. Tłum. Elżbieta Paczkowska. W: Myśl, mowa i czyn. Część II, red. Anna Brożek, Jacek Jadacki, 35–49. Kraków: Copernicus Center Press.

Twardowski, Kazimierz. 2018. Lwowskie wykłady akademickie. Tom II: Wykłady z historii filozofii. Część III: Wykłady z filozofii nowożytnej, red. Radosław Kuliniak, Dorota Leszczyna, Mariusz Pandura i Łukasz Ratajczak. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.