Conceptualizing Philosophy as a Discipline and an Interdisciplinary Field

Monika Walczak

doi:10.18290/rf25732.4

Data publikacji : 2025-06-30

Tom 73 Nr 2 (2025)

Konceptualizacja filozofii jako dyscypliny i dziedziny interdyscyplinarnej

Monika Walczak

https://orcid.org/0000-0003-1405-8855

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25732.4

Abstrakt

Punktem odniesienia dla przedstawionej w artykule analizy jest współczesna dyskusja nad metateoretycznym i społeczno-instytucjonalnym statusem filozofii, w której argumentuje siȩ na rzecz jej interdyscyplinarności. W artykule analizowane są dwa sposoby konceptualizacji filozofii: jako (mono)dyscypliny oraz jako dziedziny interdyscyplinarnej lub transdyscyplinarnej. Wprowadzenie zwraca uwagȩ na wewnȩtrzne zróżnicowanie filozofii i podstawowe podejścia w dyskusji nad jej statusem. Punkt 1, dotyczący filozofii jako (mono)dyscypliny, wskazuje główne kryteria charakteryzujące metateoretyczno-metodologiczny i społeczno-instytucjonalny status dyscypliny akademickiej oraz zwraca uwagȩ na zmienność kategoryzacji filozofii w wybranych współczesnych typologiach nauki (wiedzy). Punkt 2 prezentuje krytykȩ tezy, że filozofia jest dyscypliną, proponowaną w tekstach postulujących jej interdyscyplinarne uprawianie i sposób organizacji. Punkt 3 przedstawia podstawowe sposoby rozumienia interdyscyplinarności wystȩpujące w literaturze przedmiotu i w tym kontekście analizuje oraz rozwija tezȩ, że filozofiȩ można zasadnie konceptualizować jako dziedzinȩ transdyscyplinarną ze wzglȩdu na jej trzy cechy: radykalną ogólność, teoretyczność i syntetyzujący charakter. Konkluzja zarysowuje metateoretyczne i społeczno-instytucjonalne konsekwencje konceptualizacji filozofii jako dyscypliny i dziedziny transdyscyplinarnej. Artykuł jest pierwszym tekstem na gruncie polskim, który ujmuje filozofiȩ jako dziedzinȩ interdyscyplinarną, transdyscyplinarną w odniesieniu do dyskusji na temat dyscyplinarnych i interdyscyplinarnych form wiedzy.

Słowa kluczowe:

filozofia, interdyscyplinarność, transdyscyplinarność, (mono)dyscyplina, metateoretyczno-metodologiczny status filozofii, społeczno-instytucjonalny status filozofii

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Apostel, Leo, Berger, Guy, Briggs, Asa, and Michaud, Guy (eds.). 1972. Interdisciplinarity: Problems of teaching and research in universities. Paris: Organization for Economic Cooperation and Development.

Bartels, Andreas. 2021. Wissenschaft. Berlin: de Gruyter.

Calhoun, Craig. 2017. “Integrating the social sciences. Area studies, quantitative methods, and problem-oriented research.” In The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, edited by Robert Frodeman, Julie T. Klein, and Roberto C.S. Pacheco, 117–130. Oxford: Oxford University Press.

Frodeman, Robert. 2013. “Philosophy dedisciplined.” Synthese 190 (11): 1917–1936.

Gomułczak, Aleksandra. 2022. “The paraphrase method in Leszek Nowak’s interhuman model of man.” In Non-Marxian Historical Materialism: Reconstructions and Comparisons, edited by Krzysztof Brzechczyn, 84–108. Leiden–Boston: Brill.

Hartman, Jan. 2023. Zmierzch filozofii [Philosophy’s twilight]. Kraków: Wydawnictwo Austeria.

Hoffmann, Michael H.G., Schmidt, Jan C., and Nersessian, Nancy J. 2013. “Philosophy of and as interdisciplinarity.” Synthese 190 (11): 1857–1864.

Gibbons, Michael et al. 1994. The new production of knowledge: The dynamics of science and research in contemporary societies. London: Sage.

Kamiński, Stanisław. 1992. Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk [Science and method. The concept of science and classification of sciences]. Lublin: TN KUL.

Klein, Julie T. 2017. “Typologies of interdisciplinarity. The boundary work of definition.” In The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, edited by Robert Frodeman, Julie T. Klein, and Roberto C.S. Pacheco, 21–34. Oxford: Oxford University Press.

Klein, Julie T. 2010. “A Taxonomy of Interdisciplinarity.” In The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, Robert Frodeman, Julie T. Klein, and Carl Mitcham, 15–30. Oxford: Oxford University Press.

Klein, Julie T., and Frodeman, Robert. 2017. “Interdisciplining Humanities. A Historical Overview.” In The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, edited by Robert Frodeman, Julie T. Klein, and Roberto C.S. Pacheco, 144–156. Oxford: Oxford University Press.

Lumer, Christoph. 2020. “A Theory of Philosophical Arguments, OSSA Conference Archive. OSSA 12: Evidence, Persuasion & Diversity.” April 29. https://scholar.uwindsor.ca/ossaarchive/OSSA12/Wednesday/15/.

Minati, Gianfranco. 2006. “Towards a second systemics.” In Systemics of emergence, edited by Gianfranco Minati, Eliano Pessa, and Mario Abram, 667–682. New York: Springer.

OECD. 2007. “Revised Field of Science and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, 2007.” May 23, 2023. https://www.oecd.org/science/inno/38235147.pdf.

Repko, Allen F. 2008. Interdisciplinary Research: Process and Theory. Los Angeles–London: Sage Publications Inc.

Repko, Allen F., and Szostak, Rick. 2021. Interdisciplinary Research: Process and Theory. Los Angeles–London: Sage Publications Inc.

Turner, Stephen. 2017. “Knowledge Formations. An Analytic Framework.” In The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, edited by Robert Frodeman, Julie T. Klein, and Roberto C.S. Pacheco, 9–20. Oxford: Oxford University Press.

Walczak, Monika (2015). Interdyscyplinarny charakter kulturoznawczego pojęcia kultury [The interdisciplinary nature of the culturological concept of culture]. “Człowiek i Społeczeństwo” 39: 135-152.

Walczak, Monika (2020). “Kategoria statusu metodologicznego nauki” [The Category of Methodological Status of Science]. In: Analiza, racjonalność, filozofia religii. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Kleszczowi [Analysis, Rationality, Philosophy of Religion. Jubilee book dedicated to Professor Ryszard Kleszcz]. edoted by Janusz Maciaszek, 121–136. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Weingart, Peter. 2010. “A Short History of Knowledge Formations.” In The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, edited by Robert Frodeman, Julie T. Klein, and Carl Mitcham, 3–14. Oxford: Oxford University Press.

Woleński, Jan. 2009. “Dwa pojęcia nauki: metodologiczne i socjologiczne [Two Concepts of Science: Methodological and Sociological].” Prace Komisji Historii Nauki 9: 163–175.