Nowy relatywizm aletyczny

Marcin Iwanicki; Tadeusz Szubka

doi:10.18290/rf24722.19

Data publikacji : 2024-06-28

Tom 72 Nr 2 (2024)

Nowy relatywizm aletyczny

Marcin Iwanicki

https://orcid.org/0000-0002-3904-0291

Tadeusz Szubka

https://orcid.org/0000-0002-8560-2785

DOI: https://doi.org/10.18290/rf24722.19

Abstrakt

Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej, rozwijany intensywnie w ostatnich dwóch dekadach, ma ostrożny i techniczny charakter. Jest próbą pokazania, że w odpowiednio ograniczonej i skromnej postaci będzie można za jego pomocą opisać i wyjaśnić zagadkowe cechy naszego dyskursu w pewnych dziedzinach, dotyczących na przykład smaków, epistemicznych możliwości oraz sądów o przygodnej przyszłości. W artykule szczegółowo przedstawiamy kluczowe idee jednej z takich prób, której autorem jest amerykański filozof John MacFarlane i staramy się pokazać jej zalety, zwłaszcza w zestawieniu z kontekstualizmem. W końcowej części zwracamy uwagę, inspirując się analizami Crispina Wrighta, na ogólne trudności tego stanowiska. Polegają one na problematyczności przejścia od opisowych ustaleń semantycznych do normatywnych koncepcji metafizycznych dotyczących realizmu i obiektywności, co jest częściowo konsekwencją znanego znanej z filozofii nauki idei, że zebrane dane nie determinują jednoznacznie wyboru teorii wyjaśniającej, a w związku z tym nigdy nie mamy do czynienia z jednym najlepszym wyjaśnieniem, lecz z co najmniej kilkoma dobrymi wyjaśnieniami. Jest to doskonale widoczne w wypadku zdań o przygodnej przyszłości, które nie muszą być interpretowane w duchu prawdy zależnej od kontekstu szacowania, lecz równie dobrze mogą być potraktowane jako przejaw dynamicznej metafizyki stawania się.

Słowa kluczowe:

Crispin Wright, John MacFarlane, kontekst szacowania, nieobarczona błędem niezgoda, niedookreślenie, odwołanie sądu, protorelatywizm, relatywizm w sprawie prawdy

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Baghramian, Maria, i Annalisa Coliva. 2020. Relativism. London: Routledge.

Borkowski, Ludwik. 1981/1990. „Kilka uwag o zasadzie dwuwartościowości i logikach wielowartościowych”. Roczniki Filozoficzne 29 (1): 9–14; przedruk w: Ludwik Borkowski, Studia logiczne. Wybór, 469–475. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Cappelen, Herman, i John Hawthorne. 2009, Relativism and Monadic Truth, Oxford: Oxford University Press.

Cappelen, Herman, i Torfinn Thomesen Huvenes. 2018, „Relative Truth”. W: The Oxford Handbook of Truth, Michael Glanzberg, 517–542. Oxford: Oxford University Press.

Hales Steven D. 2020. „Self-refutation”. W: The Routledge Handbook of Philosophy of Relativism, red. Martin Kusch, 283–291. London: Routledge.

Judycki, Stanisław. (2020). Epistemologia. T. I. Poznań, Warszawa: W drodze – Instytut Tomistyczny.

Kneer, Markus. 2022. „Contextualism Versus Relativism: More Empirical Data”. W: Perspectives on Taste: Aesthetics, Language, Metaphysics, and Experimental Philosophy, red. Jeremy Wyatt, Julia Zakkou i Dan Zeman, 109–140. New York: Routledge.

Kölbel, Max. 2002. Truth Without Objectivity. London: Routledge.

Kölbel, Max. 2004. „Faultless Disagreement”. „Proceedings of the Aristotelian Society” 104 (1): 53–73. DOI: https://doi.org/10.1111/j.0066-7373.2004.00081.x.

Laudan, Larry. 1990. „Demystifying Underdetermination”. Minnesota Studies in the Philosophy of Science 14: 267–297.

Laudan, Larry. 1992. „Demistyfikacja problemu nieodookreślenia teorii przez fakty”. Tłum. Tadeusz Szubka. “Poznańskie Studia z Filozofii Nauki” 12, s. 65–110.

MacFarlane, John. 2014. Assessment Sensitivity: Relative Truth and its Applications. Oxford: Oxford University Press.

MacFarlane, John. 2016. „Replies to Raffman, Stanley, and Wright”. Philosophy and Phenomenological Research” 92 (1): 197–202. DOI: https://doi.org/10.1111/phpr.12265.

MacFarlane, John. 2022. „Equal Validity and Disagreement: Comments on Baghramian and Coliva’s ‘Relativism’”, Analysis 82 (3): 499–506. DOI: https://doi.org/10.1093/ analys/ anac027.

Odrowąż-Sypniewska, Joanna. 2011. „A Modern Version of Relativism about Truth”. Filozofia Nauki 19 (4): 43–53. https://www.fn.uw.edu.pl/index.php/fn/article/view/658.

Odrowąż-Sypniewska, Joanna. 2013. Kontekstualizm i wyrażenia nieostre, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Rorty, Richard M., red. 1967/1992. The Linguistic Turn: Essays in Philosophical Method (with Two Retrospective Essays). Chicago: The University of Chicago Press.

Roszyk, Maksymilian. 2012. „Relatywizm w sformułowaniu semantycznym a twardy problem relatywizmu poznawczego”. Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria 21 (3): 283–298; DOI: 10.2478/ v10271-012-0080-8.

Stanford, Kyle. 2009/2023. „Underdetermination of Scientific Theory”. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2023 Edition), red. Edward Zalta i Uri Nodelman. https://plato. stanford.edu/archives/sum2023/entries/scientific-underdetermination/.

Szubka, Tadeusz. 2023. „Kontekstualizm a relatywizm”. W: O człowieku poszukującym. Księga Jubileuszowa Profesora Marka Szulakiewicza, red, Marcin Lisiecki, Daniel R. Sobota, Łukasz Dominiak, 55–72. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK,.

Wright. Crispin. 2000. „Prawda: przegląd tradycyjnego sporu”. Tłum. Tadeusz Szubka. Kwartalnik Filozoficzny 28 (4): 153–198.

Wright. Crispin. 2003, „Truth: A Traditional Debate Reviewed [1999]. W: Crispin Wright, Saving the Differences: Essays on Themes from “Truth and Objectivity”. Cambridge, MA: Harvard University Press, s. 241–287.

Wright. Crispin. 2007/2023, „New Age Relativism and Epistemic Possibility: The Question of Evidence” [2007]. W: Wright 2023, 77–98.

Wright. Crispin. 2008/2023, „Relativism about Truth Itself: Haphazard Thoughts about the Very Idea” [2008]. W: Wright 2023, 99–128.

Wright. Crispin. 2012. „Replies Part III: Truth, Objectivity, Realism, and Relativism”, W: Mind, Meaning, and Knowledge: Themes from the Philosophy of Crispin Wright, red. Annalisa Coliva, 418–450, Oxford: Oxford University Press.

Wright. Crispin. (2016/2023), „Assessment-Sensitivity: The Manifestation Challenge” [2016]. W: Wright 2023, 228–256.

Wright. Crispin. 2021. „Relativism and the Metaphysics of Value: A Comment on Daan Evers”. The British Journal of Aesthetics 61 (1): 89–106. DOI: https://doi.org/10.1093/aesthj/ ayaa020.

Wright. Crispin. 2021/2023, „Alethic Pluralism, Deflationism, and Faultless Disagreement [2021], W: Wright 2023, 99–128.

Wright. Crispin. 2023. Essays on Relativism 2001–2021, Oxford: Oxford University Press 2023.