O heglizmie „neoheglistów”: Edward Caird i Francis Herbert Bradley

Alexandre Uchan

doi:10.18290/rf25733.15

Data publikacji : 2025-09-30

Tom 73 Nr 3 (2025)

O heglizmie „neoheglistów”: Edward Caird i Francis Herbert Bradley

Alexandre Uchan

https://orcid.org/0000-0002-4205-6796

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25733.15

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest zbadanie szeroko rozpowszechnionego przekonania o tym, że ruch tzw. brytyjskich idealistów był w istocie rzeczy kontynuacją idealizmu heglowskiego. Jak staram się wykazać, kwestia heglizmu brytyjskich idealistów nie jest prosta, bowiem sam ruch brytyjskiego idealizmu nie był filozoficznie jednorodny. W celu ukazania owej niejednorodności zestawię ze sobą poglądy dwóch brytyjskich idealistów którzy wydają się zajmować skrajne pozycje jeżeli chodzi o stosunek do Hegla: Edwarda Cairda i Francisa Herberta Bradleya. Jak wskazuję, Caird wyraźnie odwoływał się do myśli niemieckiego idealisty, rozwijając na jej bazie własną filozofię, której naczelną problematyką była problematyka społeczno-polityczna. Natomiast Bradley – często uważany za głównego przedstawiciela ruchu – wprost odżegnywał się od filozofii Hegla (jednocześnie podkreślając jej wartość), wskazując na jej teoretyczne ograniczenia. To, na co nie mógł przystać Bradley, to przede wszystkim heglowski panlogizm i dynamiczną koncepcję Absolutu.

Słowa kluczowe:

Bradley, Caird, idealizm, heglizm, monizm, neoheglizm

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Allard, James. 2007. Bosanquet and the Problem of Inference. W: Bernard Bosanquet and the Legacy of British Idealism, red. William Sweet, s. 73–89. Toronto: University Toronto Press.

Bosanquet, Bernard. 1885. Knowledge and Reality. London: Kegan Paul, Trench & co.

Bradley, Francis H. 1916. Appearance and Reality. Wyd. 2. London: George Allen & Unwin Ltd.

Bradley, Francis H. 1922. The Principles of Logic. London: Oxford University Press.

Bradley, Francis H. 1935. Collected Essays. T. 1, 2. Oxford: Clarendon Press.

Caird, Edward. 1883. Hegel. Edinburgh: Blackwood and Sons.

Caird, Edward. 1885. The Social Philosophy and Religion of Comte. Glasgow: James Maclehose & Sons.

Caird, Edward. 1892. Essays on Literature and Philosophy. T. 2. Glsagow: James Maclehose & Sons.

Caird, Edward. 1894. The Evolution of Religion. T. 2. Wyd. 2. Glasgow: James Maclehose.

Caird, Edward. 1901. Philosophy. W: The Progress of the Century, red. Alfred R. Wallace i in., 145–172. New York, Harper & Brothers.

Caird, Edward. 1907. Lay Sermons and Adresses. Glasgow: James Maclehose & Sons.

Candlish, Stewart. 2007. The Russell/Bradley Dispute and its Significance for Twentieth Century Philosophy. New York: Palgrave Macmillan.

Church, Ralph W. 1942. Bradley’s Dialectic. London: George Allen & Unwin Ltd.

Collingwood, Robin G. 1939. An Autobiography. Oxford University Press.

Conway, Anne. 1996. The Principles of the Most Ancient and Modern Philosophy, red. Allison P. Coudert, Taylor. Corse. Cambridge: Cambridge University Press.

Culverwell, Nathanael. 2001. An Elegant and Learned Discourse of the Light of Nature, red. Robert A. Greene, Hugh MacCallum. Indianapolis, IN: Liberty Fund.

Della Rocca, Michael. 2017. Bradley’s Appearance and Reality. W: Ten Neglected Classics of Philosophy, red. Eric Schliesser, 120–147. New York: Oxford University Press.

Diogenes Laertios. 1984. Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Tłum. Irena Krońska. Warszawa: PWN.

Ferreira, Phillip. 1999. Bradley and the Structure of Knowledge. Albany: State University of New York Press.

Ferrier, James F. 1866. Lectures on Greek Philosophy and Other Philosophical Remains. T. 1, red. Alexander Grant, Edmund L. Lushington. Edinburgh: William Blackwood & Sons.

Hegel, Georg W. F. 1958. Wykłady z filozofii dziejów. T. 1. Tłum. Janusz Grabowski, Adam Landman. Warszawa: PWN.

Hutton, Sarah. 2004. Anne Conway. A Woman Philosopher. Cambridge: Cambridge University Press.

James, William. 1920. The Letters of William James. T. 1, red. Henry James. Boston: The Atlantic Monthly Press.

Joachim, Harold H. 1948. Logical Studies. Oxford: Clarendon Press.

Jones Henry, i John H. Muirhead. 1921. The Life and Philosophy of Edward Caird. Glasgow: Maclehose, Jackson & Co.

Levy, Paul. 1989. Moore: G. E. Moore and the Cambridge Apostles. London: Papermac.

Mander, William. J. 2011. British Idealism: A History. New York: Oxford University Press.

Manser, Anthony. 1983. Bradley’s Logic. Oxford: Blackwell.

Moore, George E. 1903. „Refutation of Idealism”. Mind: New Series 12 (48): 433–453.

Muirhead, John H. 1935. Bernard Bosanquet and His Friends. London: George Allen & Unwin Ltd.

Passmore, John. 1969. „Russell and Bradley”. W: Contemporary Philosophy in Australia, red. Robert Brown, C. D. Rollins, 21–30 London: George Allen & Unwins

Passmore, John. 1917. A Hundred Years of Philosophy. London: Duckworth & Co.

Platon. 2002. Teajtet. Tłum. Władysław Witwicki. Kęty: Antyk.

Robbins, Peter. 1982. The British Hegelians: 1875-1925. New York: Garland.

Russell, Bertrand. 1900. A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz. Cambridge: Cambridge Univeristy Press.

Russell, Bertrand. 1903. The Principles of Mathematics. Cambridge: Cambridge Univeristy Press.

Stannard, Jerry. 1960. „Parmenidean Logic”. The Philosophical Review 69 (4): 526–533. https://doi.org/10.2307/2183487

Stern, Rober. 2009. Hegelian Metaphysics. Oxford: Oxford University Press.

Stirling, James H. 1898. The Secret of Hegel. Edinburg: Oliver & Boyd.

Sweet, William. 1995. „Was Bosanquet a Hegelian?”. Bulletin of the Hegel Society of Great Britain 16 (1): 39–60.

Szałek, Piotr K. 2016. Istnienie i umysł. Studium podstaw filozofii Georgea Berkeleya. Kraków: Universitas.

Szymura, Jerzy. 1990. „O tym, jak Bertrand Russell rozprawił się z absolutnym monizmem”. Studia Filozoficzne 2-3: 265-280.

Uchan, Alexandre. 2023a. „Francisa Herberta Bradleya powrót do Parmenidesa”. Edukacja Filozoficzna 76: 7–40. https://doi.org/10.14394/edufil.2023.0010.

Uchan, Alexandre. 2023b. „Myśl i prawda. Bradleyowska koncepcja prawdy i jej teoretyczne podstawy”. Filozofia Nauki 31 (1): 69–100. doi: https://doi.org/10.14394/filnau.2023.0005.

Watson, John. 1909. „Idealism of Edward Caird I”. The Philosophical Review 18 (2): 147–163. https://doi.org/10.2307/2177813.

Webb, Clement C. J. 1933. A Study of Religious Thought in England from 1850. Oxford: Clarendon Press.

Whitehead, Alfred N. 1920. The Concept of Nature. Cambridge: Cambridge University Press.