Stefan Swieżawski – warunek możliwości historiografii filozoficznych problemów

Mirosław Tyl

doi:10.18290/rf25733.10

Published : 2025-09-30

Vol. 73 No. 3 (2025)

Stefan Swieżawski – The Condition of Possibility for the Historiography of Philosophical Problems

Mirosław Tyl

https://orcid.org/0000-0002-7683-4728

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25733.10

Abstract

The article addresses the problem of justifying the concept of historiography of philosophical problems understood as analogically identical throughout history. Initially, the author situates this concept in the context of the so-called Lublin School, pointing to the historical and philosophical background in which Stefan Swieżawski and Mieczysław Krąpiec formulated their idea of a “philosophical history of philosophy”, oriented towards the systematic study of recurring metaphysical questions. Then, the article considers Hans-Georg Gadamer’s criticism of the historical identity of philosophical problems, suggesting that the analogical identity proposed by Swieżawski can find theoretical support in the theory of analogy, developed in Thomism and by Izydora Dąmbska. The author also discusses specific examples of historical-theoretical research (Marek J. Siemek, Arthur O. Lovejoy, and Stanisław Judycki), showing how certain philosophical questions retain their identity despite historical transformations. Finally, the author considers the possibilities of extending and strengthening the arguments for such a historiography of problems in the light of Fernand Braudel’s concept of “long duration”.

Keywords:

historiography of philosophical problems, analogical identity, metaphysics, theory of analogy, longue durée, philosophical history of philosophy

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Braudel, Fernand. 1999a. „Jedność i różnorodność nauk o człowieku”. W: Fernand Braudel. Historia i trwanie. Tłum. Bronisław Geremek, 5–18. Warszawa: Czytelnik.

Braudel, Fernand. 1999b. „Historia i nauki społeczne: długie trwanie”. W: Fernand Braudel. Historia i trwanie. Tłum. Bronisław Geremek, 46–89. Warszawa: Czytelnik.

Bronk, Andrzej, i Stanisław Majdański. 1994. „Kategoria dziejowości w hermeneutyce i w filozofii klasycznej”. Roczniki Filozoficzne 42 (2): 91–105.

Cabaj, Jerzy. 1989. Arthura O. Lovejoya filozofia i koncepcja historii idei. Lublin: UMCS.

Cassirer, Ernst. 2023. Jednostka i kosmos w filozofii odrodzenia. Tłum. Danilo Facca, Przemysław Parszutowicz. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Dąmbska, Izydora. 1962. „O metodzie analogii”. W: Izydora Dąmbska. Dwa studia z teorii naukowego poznania, 7–63. Łódź: PWN.

Dąmbska, Izydora. 2015. „Pojęcie modelu i jego rola w naukach”. Filozofia Nauki 23 (2): 141–152.

Foucault, Michel. 1977. Archeologia wiedzy. Tłum. Andrzej Siemek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Foucault, Michel. 2006. Słowa i rzeczy. Tłum. Tadeusz Komendant. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.

Gadamer, Hans-Georg. 2000. „Historia pojęć jako filozofia”. W: Hans-Georg Gadamer. Rozum, słowo, dzieje. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Krzysztof Michalski, 100–118. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gadamer, Hans-Georg. 2004. Prawda i metoda. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: PWN.

Geremek, Bronisław, i Witold Kula. 1999. „Przedmowa”. W: Fernand Braudel. Historia i trwanie, 5–18. Warszawa: Czytelnik.

Gilson, Étienne. 1968. Jedność doświadczenia filozoficznego. Tłum. Zofia Wrzeszcz. Warszawa: IW Pax.

Gogacz, Mieczysław, red. 1956. Streszczenia rozpraw doktorskich, magisterskich i seminaryjnych pisanych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim pod kierunkiem prof. dra Stefana Swieżawskiego (historia filozofii) i prof. dra Alberta Krąpca OP (metafizyka), w wyborze. Poznań: Pallottinum.

Hartmann, Nicolai. 1994. Myśl filozoficzna i jej historia. Systematyczna autoprezentacja. Tłum. Jan Garewicz. Toruń: Wydawnictwo Comer.

Herbut, Józef. 1966. „Kilka uwag o definicji analogii”. Roczniki Filozoficzne 14 (1): 115–125.

Husserl, Edmund. 1967. Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Ks. 1. Tłum. Danuta Gierulanka. Warszawa: PWN.

Janeczek, Stanisław. 2001. Filozofia na KUL-u. Nurty, osoby, idee. Lublin: RW KUL.

Judycki, Stanisław. 2005. „Ewolucja epistemologii w XX wieku: kontynuacja czy zmiana tematu?”. W: Byt i sens. Księga Pamiątkowa VII Polskiego Zjazdu Filozoficznego w Szczecinie, 14–18 września 2004 roku, red. Renata Ziemińska i Ireneusz Ziemiński, 140–148. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.

Judycki, Stanisław. 2020. Epistemologia. T. 2. Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.

Kalinowski, Jerzy, i Stefan Swieżawski. 1995. Filozofia w dobie Soboru. Warszawa: Biblioteka Więzi.

Krąpiec, Mieczysław A. 1993. Teoria analogii bytu. Wyd. 2. Lublin: RW KUL.

Krąpiec, Mieczysław A. 1995. Realizm ludzkiego poznania. Wyd. 2. Lublin: RW KUL.

Lovejoy, Arthur. 1999. Wielki łańcuch bytu. Studium z dziejów idei. Tłum. Artur Przybysławski. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Łaciak, Piotr. 2012. Anonimowość jako granica poznania w fenomenologii Husserla. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Noras, Andrzej J. 2000. Kant a neokantyzm badeński i marburski. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Noras, Andrzej J. 2016. „Problem historii filozofii. Część druga”. Ruch Filozoficzny 72 (2): 7–27.

Noras, Andrzej J. 2020. „Tezy do problemu historii filozofii”. Roczniki Filozoficzne 68 (1): 5–32.

Nowak, Piotr. 2022. Filozofowie (w trzech słowach). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Salij, Jacek. 1976. „Dlaczego Tischner nie lubi tomizmu?”. Tygodnik Powszechny (5): 3.

Sendłak, Maciej, i Tadeusz Szubka. 2016. „Esencjalizm metafizyczny”. W: Panorama współczesnej filozofii, red. Jacek Hołówka i Bogdan Dziobkowski, 77–107. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Siemek, Marek J. 1977. Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta. Studium z dziejów filozoficznej problematyki wiedzy. Warszawa: PWN.

Siemek, Marek J. 1982. „Transcendentalizm jako stanowisko epistemologiczne”. W: Marek Siemek. Filozofia, dialektyka, rzeczywistość, 58–75. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Skarga, Barbara. 1964. Narodziny pozytywizmu polskiego 1831-1864. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1967. Ortodoksja i rewizja w pozytywizmie francuskim. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1975. Kłopoty intelektu. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1982. Czas i trwanie. Studia o Bergsonie Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1987. O tak zwanym przełomie antypozytywistycznym. W: Barbara Skarga. Przeszłość i interpretacje, 339–352. Warszawa: PWN.

Skarga, Barbara. 1989. Granice historyczności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Stępień, Antoni B. 1960. „W związku z teorią poznania tomizmu egzystencjalnego”. Roczniki Filozoficzne 8 (1): 173–183.

Stróżewski, Władysław. 1997. „Próba zreferowania wyników dyskusji Wyższego Seminarium Historii Filozofii KUL w okresie od r. 1953/1954 do 1955/1956”. Kwartalnik Filozoficzny 25 (1): 209–238.

Swieżawski, Stefan. 1960. „Logos i ethos”. W: Stefan Swieżawski. Rozum i tajemnica, 50–66. Kraków. Znak.

Swieżawski, Stefan. 1965. „Z problematyki metodologicznej badań filozofii XV w.”. Roczniki Filozoficzne 13 (1): 43–60.

Swieżawski, Stefan. 1966. Zagadnienie historii filozofii. Warszawa: PWN.

Swieżawski, Stefan. 1974. Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku. T. 1: Poznanie. Warszawa: ATK.

Swieżawski, Stefan. 1991. W nowej rzeczywistości 1945-1965. Lublin: RW KUL

Szubka, Tadeusz. 2009. Filozofia analityczna: koncepcje, metody, ograniczenia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Szacki, Jerzy. 1986. „Sir Isaiah Berlin: historia idei a filozofia”. Literatura na Świecie (6): 195–207.

Tischner, Józef. 1978. „Wiara w czasie Adwentu”. Tygodnik Powszechny (51): 4.

Tyl, Mirosław. 2012. Filozofia, historia, historia filozofii. Filozoficzne konteksty polskiej historiografii filozofii XX wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Woleński, Jan. 1979. „W sprawie «Dróg współczesnej filozofii»”. Studia Filozoficzne (11): 121–132.

Woleński, Jan. 1985. Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska. Warszawa: PWN.

Woleński, Jan. 2002. „Epistemika i epistemologia”. W: Rozum jest wolny, wolność – rozumna, red. Robert Marszałek i Ewa Nowak-Juchacz, 26–41. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.