Uniwersalizm mądrości i znaki czasu. O przyjaźni Stefana Swieżawskiego i Jacques’a Maritaina

Jacek Grzybowski

doi:10.18290/rf25733.1

Published : 2025-09-30

Vol. 73 No. 3 (2025)

The Universality of Wisdom and the Signs of the Times: On the Friendship Between Stefan Swieżawski and Jacques Maritain

Jacek Grzybowski

https://orcid.org/0000-0001-7814-6825

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25733.1

Abstract

The article focuses on the meeting and friendship of two European philosophers, Jacques Maritain and Stefan Swieżawski. They proved extremely fruitful especially for Swieżawski, who, as a Polish historian of philosophy, educated several generations of students and scholars in the 20th century. Both thinkers were united by the love of wisdom, faith, concern for the future of culture, as well as the role and tasks of the Church in the ever-changing world. The enduring bond of this special meeting, a long relationship and, as they themselves said, friendship, was grounded in their love of and search for truth, both in philosophy (especially in the texts of St. Thomas Aquinas) and in the community of faith. Both wanted to build a culture of wisdom, philosophical reflection, even contemplation. They realized how much evil had happened in the 20th century and how many tragic events had resulted from ignorance, absence of dialogue, and disregard for the rational education of young generations. A closer look at the lives and works of these two men can help us understand the universal principles of the formation of culture. This is all the more necessary today, in the early 21st century, when we are facing challenges of globalization, digitalization and technologization of almost all spheres of life. Indeed, philosophical reflection on the mystery of being and the role of ethics in culture is still relevant.

Keywords:

Swieżawski, Maritain, university, education, Thomism, Vatican Council II, philosophy, friendship

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Andrzejuk, Artur. 2015. „Na rozdrożu czyli historyk filozofii o ethosie pracownika naukowego”. Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 28 (4): 61–78.

Chiaia, Maria, i Franco Incampo, red. 2008. Historie wielkich duchowych przyjaźni. Tłum. Alicja Paleta. Kraków: Bratni Zew.

Congar, Yves. 2001a. Prawdziwa i fałszywa reforma w Kościele. Tłum. Arkadiusz Ziernicki. Kraków: Znak.

Congar, Yves-Marie. 2001b. Rozmowy jesienne. Tłum. Maria Deskur. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.

Copleston, Frederick. 1991. Historia filozofii. T. 9: Od Maine de Birana do Sartre’a. Tłum. Bohdan Chwedeńczuk. Warszawa: IW Pax.

Czerkawski, Jan, i Przemysław Gut, red. 2006. Stefan Swieżawski. Osoba i dzieło. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Dąbrowski, Andrzej. 2007. „Stefan Swieżawski i Pani Filozofia. W 100. rocznicę urodzin”. Kwartalnik Filozoficzny 35 (3): 5–17.

Dembowski, Bronisław. 1978. „Encyklika Aeterni Patris w Polsce”. W: Studia z dziejów myśli św. Tomasza z Akwinu, red. Stefan Swieżawski i Jan Czerkawski, 315–333. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Domański, Juliusz. 2008. „O profesorze Stefanie Swieżawskim (10 II 1907 – 18 V 2004) – uczonym, chrześcijaninie, Europejczyku – kilka wspomnień bardzo osobistych”. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 53 (1): 203–211.

Fedorowicz, Aleksander, Tadeusz Fedorowicz, Stefan Swieżawski i Karol Wojtyła. 2002. Pełny wymiar. Listy przyjaciół. red. Andrzej Dobrowolski. Tarnów: Biblos.

Gilson, Étienne. 1968. Filozof i teologia. Tłum. J. Kosta. Warszawa: IW Pax.

Głombik, Czesław. 1994. Tomizm czasów nadziei. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.

Gogacz, Mieczysław. 1973. „Tomizm Maritaina”. Więź (10): 17–31.

Gogacz, Mieczysław. 1978. „Tomizm w polskich środowiskach uniwersyteckich XX wieku”. W: Studia z dziejów myśli świętego Tomasza z Akwinu, red. Stefan Swieżawski i Jan Czerkawski, 335–350. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Gogacz, Mieczysław. 1997. „Nauczał drogi przez metafizykę do rozumienia Boga”. Kwartalnik Filozoficzny 25 (1): 46–53.

Grzybowski, Jacek. 2016. „«Kim przez swe życie stajemy się dla innych». Myślenie i miłość, filozofia i polityka w życiu Hannah Arendt i Martina Heideggera”. Roczniki Filozoficzne 64 (3): 79–114.

Grzybowski Jacek. 2020. „Znaczenie, recepcja i konsekwencje filozoficzne encykliki Aeterni Patris w kontekście pytania o filozofię chrześcijańską”. Studia Philosophiae Christianae 56 (4): 225–255.

Gutowski, Piotr. 2012. „Stefan Swieżawski wobec Soboru Watykańskiego II”. Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 25 (4): 243–261.

Iwański, Piotr. 2000. „Aeterni Patris” . W: Powszechna encyklopedia filozofii. T. 1, red. Andrzej Maryniarczyk, 78–79. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

„Jacques Maritain w zgromadzeniu Małych Braci Jezusa”. 1972. Słowo Powszechne 26 (12): 2, dodatek: Życie Katolickie.

Janeczek, Stanisław. 2018. Filozofia – nauka – religia. Studia i szkice z dziejów kultury intelektualnej. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Janowska, Katarzyna, i Piotr Mucharski. 1997. Ze Stefanem Swieżawskim o znakach czasu. W: Rozmowy na koniec wieku, red. Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski, 85–96. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Kalinowski, Jerzy, i Stefan Swieżawski. 1995. Filozofia w dobie Soboru. Tłum. Maria i Cezary Gawrysiowie. Warszawa: Biblioteka Więzi.

Kałuża, Zenon, i Wacław Tkaczuk. 1963. „Jacques Maritain w Polsce”. Więź (2): 38–56.

Karoń-Ostrowska, Anna, Józef Majewski, i Zbigniew Nosowski. 2006. Zapatrzenie. Rozmowy ze Stefanem Swieżawskim. Warszawa: Towarzystwo Więź.

Kleszcz, Ryszard. 2020. Profile metafizyczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Kowalski, Kazmierz, red. 1935. Magister Thomas Doctor Communis. Księga pamiątkowa Międzynarodowego Kongresu Filozofii Tomistycznej w Poznaniu. Gniezno: Skład główny Księgarni św. Wojciecha.

Leon XIII. 1879. „Aeterni Patris. De Philosophia Christiana ad mentem Sancti Thomae Aquinatis Doctoris Angelici in scholis catholicis instauranda”. Acta Sanctae Sedis 12: 97–115.

Leon XIII. 2003. Aeterni Patris – o filozofii chrześcijańskiej, tłum. Krzysztof Pawłowski. Warszawa: Wydawnictwo Te Deum.

Listkowska, Bożena, i Artur Andrzejuk, red. 2014. Tomizm polski 1919-1945. Słownik filozofów. Radzymin: Wydawnictwo von borowiecky.

Maritain, Jacques. 1934a. „Katolicyzm i filozofia”. Verbum (4): 470–509.

Maritain, Jacques. 1934b. „Prymat duchowości”. Wiadomości literackie 11 (1): 1, Dodatek: Ze świata katolickiego.

Maritain, Jacques. 1938. „Świadectwo chrześcijanina”. Tłum. Juliusz Serafin. PAX - O chrześcijańską kulturę jutra 6 (6): 4.

Maritain, Jacques. 1940. Scholasticism and Politics. New York: Macmillan.

Maritain, Jacques. 1945. Pour la Justice. Articles et Discours (1940-1945). New York: Éditions de la Maison française.

Maritain, Jacques. 1947. De Bergson à Thomas d`Aquin. Essais de métaphysique et de morale. Paris: Paul Hartmann Éditeur.

Maritain, Jacques. 1958. „Środki bogate i środki ubogie”. Tłum. J. W. Tygodnik Powszechny (34): 1–2.

Maritain, Jacques. 1960. Humanizm integralny. Zagadnienia doczesne i duchowe nowego świata chrześcijańskiego. Londyn: Veritas.

Maritain, Jacques. 1994. „O nową cywilizację chrześcijańską”. Życie i Myśl 41 (4): 110–146.

Maritain, Jacques. 2017. Wieśniak znad Garonny. Stary świecki chrześcijanin snuje refleksje á propos czasów współczesnych. Tłum. Arkadiusz Ziernicki. Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.

Maurin, Moris. 2011. „Życie i duchowe orędzie Jakuba i Raissy Maritain”. W: Jacques Maritain, Raissa Maritain i Moris Maurin. Kontemplacja w świecie, 11–76. Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.

Miłosz, Czesław. 1999. „Turowicz i Jacques Maritain”. Tygodnik Powszechny (6): 7–8.

Nurdin, Michel. 1997. „Jacques Maritain et les Petits Frères de Jésus”. W: Cahiers Jacques Maritain. Maritain et les Petits Frères de Jésus (la contemplation sur les chemins), red. René Mougel, 7–41. Kolbsheim: Cercle d'Etudes Jacques et Raïssa Maritain.

Obiezierska, Helena. 1938. „Religia i kultura”. PAX – O chrześcijańską kulturę jutra 6 (3–4): 5.

Paluchowski, Andrzej, red., i Jerzy Turowicz (wstęp). 1977. 70 żywotów. Kraków: Znak.

Polak, R. 2011. „Żółtowski Adam”. W: Encyklopedia filozofii polskiej. T. 2, red. Andrzej Maryniarczyk, 911–912. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Rembierz, Marek. 2007. Filozofia i eklezjologia. Dziedzictwo II Soboru Watykańskiego w interpretacji Stefana Swieżawskiego. W: Dziedzictwo Soboru, red. Kazimierz Wolsza, 43–74. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.

Riet, Geoges von. 1982. „Le titre de l`encyclique «Aeterni Patris». Note historique”. Revue Philosophique de Louvain 80 (45): 35–63.

Romanowski, Henryk. 1931. Aktualność filozofii tomistycznej. Broszura. Warszawa: Przegląd Katolicki.

Siwek, Władysław. 1929. „Encyklika «Aeterni Patris» a neoscholastyka. Z powodu 50-lecia: 1879-1929”. Ateneum Kapłańskie 24 (2): 113–126.

Sochoń, Jan. 1990. „Gilson i Lubac – dzieje przyjaźni, dzieje tomizmu”. Przegląd Powszechny (6): 439–445.

Swieżawski, Stefan. 1936. „Recenzja pracy Magister Thomas Doctor Communis”. Przegląd Filozoficzny 39 (1): 100–104.

Swieżawski, Stefan. 1938. Autonomia umysłu a dogmat. Poznań: Naczelny Instytut Akcji Katolickiej

Swieżawski, Stefan. 1950. „Osoba ludzka – jej natura i zadania”. Znak (5): 361–377.

Swieżawski, Stefan. 1957. „Inkwizycja czy środki ubogie? O współczesną koncepcję chrześcijańskiej kultury. Tygodnik Powszechny 11 (26): 1–2.

Swieżawski, Stefan. 1959a. „Dwa porządki w Kościele” Tygodnik Powszechny (51-52): 2–3

Swieżawski, Stefan. 1959b. „Wieczne i aktualne wartości tomizmu”. Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 6 (1-2): 265–277.

Swieżawski, Stefan. 1989. Wielki przełom 1907-1945. Lublin: RW KUL.

Swieżawski, Stefan. 1990. „O roli jaką chrześcijaństwo wyznacza filozofii”. Znak (7-8): 19–30.

Swieżawski, Stefan. 1991. W nowej rzeczywistości 1945-1965. Lublin: RW KUL.

Swieżawski, Stefan. 1995a. „Miłość Kościoła, krytyka Kościoła”. Więź (1): 81–85.

Swieżawski, Stefan. 1995b. „Polska Jagiellonów czy wszechpolaków”. W: Stefan Swieżawski. Dobro i tajemnica, 200–205. Warszawa: Biblioteka Więzi.

Swieżawski, Stefan. 1998. „Maritainowi dług wdzięczności”. W: Stefan Swieżawski. Przebłyski nadchodzącej epoki, 136–159. Warszawa: Biblioteka Więzi.

Swieżawski, Stefan. 2000. Lampa wiary. Rozważania na przełomie wieków. Kraków: Znak.

Swieżawski, Stefan. 2002. Święty Tomasz na nowo odczytany. Poznań: Wydawnictwo W drodze.

Swieżawski, Stefan. 2004. Alfabet duchowy, red. Luiza A. Warzyńska-Furman. Kraków: Znak.

Swieżawski, Stefan, Anna Karoń-Ostrowska i Józef Majewski. 1996. Określenie tożsamości Kościoła. W: Dzieci Soboru zadają pytania, red. Zbigniew Nosowski, 17–30. Warszawa: Biblioteka Więzi.

Swieżawski, Stefan, i Tomasz Królak. 1999. Kontemplacja i zdradzony świat. Rozmowy z prof. Stefanem Swieżawskim. Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.

Swieżawski, Stefan, i Romuald J. Weksler-Waszkinel. 1997. „Wolność w filozofii (Liberte en philosophie). Z prof. Stefanem Swieżawskim rozmawia ks. dr Romuald J. Weksler-Waszkinel”. Kwartalnik Filozoficzny 25 (1): 9–23.

Tomasz z Akwinu. 2009. Byt i istota. Tłum. Władysław Seńko. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Turowicz, Jerzy. 1973. „Maritain”. Tygodnik Powszechny (19): 1–2.

„Uroczystość wręczenia dyplomu członka honorowego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego Profesorowi Stefanowi Swieżawskiemu”. 2000. Przegląd Tomistyczny (8): 487–494.

Woroniecki, Jacek. 1948. „Lubelskie środowisko filozoficzne”. Przegląd Filozoficzny 44 (1-3): 50–56.

Żychliński, Aleksander. 1923. Teologia: jej istota, przymioty i rozwój według zasad św. Tomasza z Akwinu. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.