Wątki filozoficzne w Liście Arysteasza do Filokratesa

Grzegorz M. Baran

doi:10.18290/rkult23144.3

Data publikacji : 2023-12-29

Tom 14 Nr 4 (2023)

Wątki filozoficzne w Liście Arysteasza do Filokratesa

Grzegorz M. Baran

https://orcid.org/0000-0002-4160-8907

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult23144.3

Abstrakt

Analizując treść Listu Arysteasza do Filokratesa, można zauważyć, że zawiera on wiele wątków filozoficznych. Przede wszystkim na uwagę zasługuje określenie Prawa Mojżeszowego jako „wysoce filozoficzne”. Autor Listu wykazał, że w niczym nie ustępuje ono greckiej tradycji filozoficznej, gdyż podobnie jak grecka filozofia, tak i Prawo daje możliwość osiągnięcia cnoty. Stąd zgłębiający Prawo, znający jego treść, kierujący się jego wskazaniami to człowiek szlachetny, który w pełni zasługuje na miano filozofa. Studiowanie Prawa, kierowanie się nim oznacza zatem uprawnianie filozofii. Proprium, które wybrzmiewa z Listu, to stałe odwoływanie się do Boga Starego Testamentu jako źródła wszelkiego dobra i swego rodzaju „normy”.

Słowa kluczowe:

pseudoepigraf Starego Testamentu, List Arysteasza, Prawo Mojżeszowe, Septuaginta, filozofia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Andrews, Herbert T. „The Letter of Aristeas”. W: The Apocrypha and Pseudepigrapha of the Old Testament in English with Introductions and Critical and Explanatory Notes to the Several Books. Vol. II: Pseudepigrapha, red. R[obert] H[enry] Charles, 83-122. Oxford: Clarendon Press, 1964.

Aristoteles. Ethica Nicomachea. Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, red. Franciscus Susemihl. Lipsiae: in Aedibus B.G. Teubneri, 1880.

Arystoteles. Etyka Nikomachejska. Etuka Wielka. Etyka Eudemejska. O cnotach i wadach. Dzieła Wszystkie 5. Przeł., wstęp, komentarz Daniela Gromska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.

Beyer, Hermann Wolfgang, „θεραπεία, θεραπεύω, θεράπων”. W: Theological Dictionary of the New Testament. Volume III, red. Gerhard Kittel i Gerhard Friedrich, tłum. i red. ang. Geoffrey William Bromiley, 128–132. Grand Rapids: Wm.B. Eerdmans Publishing Company, 1984

Baran, Grzegorz M. „Świętość”. W: Nowy słownik teologii biblijnej, red. Henryk Witczyk, 874–876. Lublin, Kielce: Towarzystwo Naukowe KUL, Wydawnictwo „Jedność”, 2017.

Baran Grzegorz M., i Adam Dynak. Sny i nocne widzenia w Nowym Testamencie. Tarnów: Wydawnictwo „Biblos”, 2022.

Diogenes Laertios. Żywoty i poglądy sławnych filozofów. Przekład oraz wstęp Irena Krońska i Kazimierz Leśniak. Biblioteka Klasyków Filozofii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.

Frankowski, Janusz. „Apokryfy”. W: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. Józef Homerski, 186–262. Poznań, Warszawa: Wydawnictwo „Pallottinum”, 1973.

Frankowski, Janusz. „List Arysteasza, czyli legenda o powstaniu Septuaginty”. Ruch Biblijny i Liturgiczny 25, nr 1 (1972): 12–22.

Gajda-Krynicka, Janina. „Menedemos z Eretrii”. W: Powszechna encyklopedia filozofii. Tom 7, red. Andrzej Maryniarczyk, 59. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2006.

Głombikowski, Krzysztof. „Theopompos”. W: Słownik pisarzy antycznych, red. Anna Świderkówna, 458. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982.

Hadas, Moses. Aristeas to Philocrates (Letter of Aristeas). Jewish Apocryphal Literature, New York: Harper & Brothers, 1951.

Jańczuk, Leszek. „Dusza u Platona i Arystotelesa, podobieństwa i różnice, wpływ na potomnych”. W: Dialog filozoficzny o człowieku, red. Paulina Szymczyk i Ewelina Chodźko, 87–105. Lublin: Wydawnictwo Naukowe „Tygiel”, 2021.

Jaroszyński, Piotr. „Isokrates”. W: Powszechna encyklopedia filozofii. Tom 5, red. Andrzej Maryniarczyk, 41–44 Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2004.

Jaroszyński, Piotr. „Kalokagathía”. W: Powszechna encyklopedia filozofii. Tom 5, red. Andrzej Maryniarczyk, 444–447. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2004.

Jurewicz, Oktawiusz. Słownik grecko-polski. Tom 1-2. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2000–2001.

Kittel, Gerhard, „ἀκέραιος”. W: Theological Dictionary of the New Testament. Vol. I, red. Gerhard Kittel, tłum. i red. ang. Geoffrey William Bromiley, 209–210. Grand Rapids: Wm.B. Eerdmans Publishing Company, 1983.

Kraus Reggiani, Clara. La Lettera di Aristea a Filocrate. Introduzione, esame analitico, traduzione, Roma: Università di Roma. Istituto di Filologia Classica, 1979.

Liddell, Henry George, Robert Scott i Henry Stuart Jones. A Greek-English Lexicon. With a revised supplement. Oxford: Clarendon Press, 1996.

Lurker, Manfred. Słownik obrazów i symboli biblijnych, Przeł. Kazimierz Romaniuk. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 1989.

Malingrey, Anne-Marie. “Philosophia”. Étude d’un groupe de mots dans la littérature grecque, des Présocratiques au IVe siècle après J.-C. Étude et Commentaires XL. Paris: Librairie C. Klincksieck, 1961.

Mała encyklopedia kultury antycznej. Tom II. Encyklopedia Maeandrea, red. Zdzisław Piszczek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.

Marrou, Henri-Irénée. Historia wychowania w starożytności. Przeł. Stanisław Łoś. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.

Matusova, Ekaterina. The Meaning of the Letter of Aristeas. In light of biblical interpretation and grammatical tradition, and with reference to its historical context. Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments 260. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2015.

Michel, Otto, „φιλοσοφία, φιλόσοφος”. W: Theological Dictionary of the New Testament. Vol. IX, red. Gerhard Kittel i Gerhard Friedrich, tłum. i red. ang. Geoffrey William Bromiley, 172-188. Grand Rapids: Wm.B. Eerdmans Publishing Company, 1984.

Muraoka, Takamitsu. A Greek-English Lexicon of the Septuagint, Louvain, Paris, Walpole: Peeters, 2009.

Pańpuch, Zbigniew. „Cnoty i wady”. W: Powszechna encyklopedia filozofii. Tom 2, red. Andrzej Maryniarczyk, 216-231. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2001.

Pelletier, André. Lettre d’Aristée Philocrate. Introduction, texte critique, traduction et notes, index complet des mots grecs. Sources Chrétiennes 89. Série annexe des Textes non-chrétiens, Paris: Editions du Cerf, 1962.

Piwowar, Andrzej. Składnia języka greckiego Nowego Testamentu. Materiały Pomocnicze do Wykładów z Biblistyki 13. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2017.

Plato. Dialogi. Vol. III. Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, red. Karl Friedrich Hermann. Lipsiae: in Aedibus B.G. Teubneri, 1909.

Platon. Fedon. Przekład, wstęp, objaśnienia, ilustracje Władysław Witwicki. Zbiorowe Wydanie Spuścizny Piśmienniczej Władysława Witwickiego 11), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.

Platon. Państwo. Z dodatkiem siedmiu ksiąg Praw. Tom II. przeł., wstęp, objaśnienia, ilustracje Władysław. Witwicki. Zbiorowe Wydanie Spuścizny Piśmienniczej Władysława Witwickiego 9. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.

Platon. Prawa. Przeł. i oprac. Maria Maykowska, wstęp Tomasz Kozłowski. Warszawa: Wydawnictwo „Alfa”, 1997.

Platon, Teajtet. Przekład, wstęp, objaśnienia, ilustracje Władysław Witwicki. Zbiorowe Wydanie Spuścizny Piśmienniczej Władysława Witwickiego 15. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.

Reale, Giovanni. Historia filozofii starożytnej. Tom I: Od początków do Sokratesa. Przeł. Edward Iwo Zieliński. Lublin Redakcja Wydawnictw KUL, 1993.

Reale, Giovanni Historia filozofii starożytnej. Tom II: Platon i Arystoteles. Przeł. Edward Iwo Zieliński. Lublin Redakcja Wydawnictw KUL, 1996.

Reale, Giovanni Historia filozofii starożytnej. Tom III: Systemy epoki hellenistycznej. Przeł. Edward Iwo Zieliński. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1999.

Reale, Giovanni Historia filozofii starożytnej. Tom V: Słownik, indeks i bibliografia. Przeł. Edward Iwo Zieliński. Lublin Wydawnictwo KUL, 2002.

Ryken, Leland, James C. Wilhoit, Tremper Longman III. Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym (Prymasowska Seria Biblijna. Przeł.. Zbigniew Kościuk, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 1998.

Sawa, Robert, „Lagidzi”. W: Encyklopedia katolicka. Tom X, red. Eugeniusz Ziemann et al., , kol. 374-378. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2004.

Schürer, Emil. A History of the Jewish People in the Time of Jesus Christ. Volume III. Clark’s Foreign Theological Library XXV’. Przekład ang. Sophia Taylor i Peter Christie. Edinburgh: T. & T. Clark, 1891.

Shutt, Rowland James Heath, „Letter of Aristeas (Third Century B.C. – First Century A.D.). A New Translation and Introduction”. W: The Old Testament Pseudepigrapha. Volume Two. Expansions of the “Old Testament” and Legends, Wisdom and Philosophical Literature, Prayers, Psalms and Odes, Fragments of Lost Judeo-Hellenistic Works. New Translations from Authoritative Texts with Introductions and Critical Notes by an International Team of Scholars, red. James H. Charlesworth, Peabody: Hendrickson Publishers, 1983, s. 7-34.

Spicq, Ceslaus. Theological Lexicon of the New Testament. Vol. 1–3. Przekład. ang. i red. James D. Ernest, Peabody: Hendrickson Publishers, 1994.

Stachowiak, Lech, Maria Jasińska-Wojtkowska, Kazimierz Romaniuk, Ryszard Łużny i Józef Wzorek. „Apokryfy”. W: Encyklopedia Katolicka. Tom I, red. Feliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk i Zygmunt Sułowski, kol. 758-770. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1985.

Tatarkiewicz, Władysław. Historia filozofii. Tom pierwszy: Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.

Thackeray, Henry St. John. The letter of Aristeas. Translated with an Appendix of Ancient Evidence on the Origin of the Septuagint. Translations of Early Documents. Series II. Hellenistic-Jewish Texts. London, New York: Society for Promoting Christian Knowledge, The Macmillan Company, 1917.

Wendland, Paul. „Aristeas, Letter of”, w: Jewish Encyclopedia. A Descriptive Record of the History, Religion, Literature, and Customs of the Jewish People from the Earliest Times to the Present Day. Vol. 2, red. Isidore Singer i Cyrus Adler, 92–94. New York, London: Funk and Wagnalls Company, 1902.

Wendland, Paul. „Der Brief des Aristeas”. W: Die Apokryphen und Pseudepigraphen des Alten Testaments. Band 2: Pseudepigraphen des Alten Testaments, red. Emil Kautzsch, 1–31. Tübingen, Freiburg, Leipzig: Verlag von J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), 1900.

Winiarczyk, Marek. „Hekataios”. W: Słownik pisarzy antycznych, red. Anna Świderkówna, 220-221. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982.

Wojciechowski, Michał. List Pseudo-Arysteasza, „Studia Theologica Varsaviensia” 40, nr 1 (2002), s. 121[1]-167[47].

Wojtczak, Jerzy. „Pośmiertne losy duszy w dialogach Platona”. Studia Philosophiae Christianae 29, nr 1 (1993): 73-86.

Wright III, Benjamin G., The Letter of Aristeas. ‘Aristeas to Philocratesʼ or ‘On the Translation of the Law of the Jewsʼ. Commentaries on Early Jewish Literature. Berlin, Boston: ‎De Gruyter, 2015.

Żebrowski, Rafał. „Arysteasza List”, w: Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie. Tom 1, oprac. Zofia Borzymińskai i Rafał Żebrowski, 108–109. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003.