The God Machine: Post-Religious Communication in the Era of Artificial Intelligence

Rafał Jakub Pastwa

doi:10.18290/rkult25164.9

Data publikacji : 2025-12-15

Tom 16 Nr 4 (2025)

Bóg-Maszyna: komunikowanie postreligijne w epoce sztucznej inteligencji

Rafał Jakub Pastwa

https://orcid.org/0000-0001-9470-5156

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult25164.9

Abstrakt

Artykuł podejmuje problematykę komunikowania postreligijnego w kontekście współczesnych przemian kulturowych i technologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem sztucznej inteligencji (AI) i biotechnologii jako wymiarów transcendencji technologicznej. Centralnym punktem rozważań jest eksperyment myślowy Juliana Savulescu God Machine, bio-kwantowy superkomputer zdolny do monitorowania i ingerowania w ludzkie intencje oraz myśli w celu zapobiegania czynom głęboko niemoralnym i szkodliwym. Analizuje się problem, czy God Machine można interpretować jako postreligijną formę komunikowania i moralności, w której AI przejmuje funkcje tradycyjnie przypisywane transcendencji religijnej, takie jak autorytet moralny, ustanawianie norm, władza czy eschatologiczna nadzieja. Metodologicznie artykuł łączy medioznawstwo, filozofię i bioetykę z elementami socjologii religii, wykorzystując podejścia interdyscyplinarne, analityczno-syntetyczne oraz porównawcze. Odniesienia empiryczne ukazują korelacje pomiędzy rozwojem technologicznym a spadkiem religijności, wspierając tezę, że technologia jest coraz częściej sakralizowana jako nowe technosacrum. Analiza potwierdza hipotezę interpretacyjną, że God Machine stanowi radykalny przykład technologicznej sakralizacji immanencji: świecki i postreligijny substytut Absolutu, konstruujący nowy porządek moralny zakorzeniony nie w transcendencji, lecz w danych, algorytmach i kontroli predykcyjnej. Poprzez badanie przykładowych narracji medialnych i praktyk kulturowych artykuł dowodzi, że AI funkcjonuje jako przestrzeń komunikowania postreligijnego, wytwarzając eschatologiczne oczekiwania sprawiedliwości, bezpieczeństwa i eliminacji cierpienia tam, gdzie zawiodły tradycyjne religie i ideologie świeckie.

Słowa kluczowe:

AI, Bóg-Maszyna, komunikowanie postreligijne, media, moralne doskonalenie, postreligijność, technologia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Pastwa, R. J. (2025). Bóg-Maszyna: komunikowanie postreligijne w epoce sztucznej inteligencji. Roczniki Kulturoznawcze, 16(4), 149–170. https://doi.org/10.18290/rkult25164.9

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

“2019 Edelman Trust Barometer. Global Report.” Edelman. Accessed June 30, 2025. https://www.edelman.com/sites/g/files/aatuss191/files/2019-02/2019_Edelman_Trust_Barometer_Global_Report_2.pdf.

Adoni, Hanna, and Hillel Nossek. “The New Media Consumers: Media Convergence and the Displacement Effect.” Communications 26, no. 1 (2001):59-84.

Agar, Nicholas. Humanity’s End: Why We Should Reject Radical Enhancement. Cambridge–London: Bradford Book, MIT Press, 2010.

Allhoff, Fritz, Patrick Lin, James Moor, and John Weckert. Eds. Nanoethics: The Ethical and Social Implications of Nanotechnology. Hoboken: John Wiley & Sons, 2007.

Allhoff, Fritz, Patrick Lin, James Moor, and John Weckert. “The Ethics of Human Enhancement 25 Questions & Answers.” Studies in Ethics, Law, and Technology 3, nr 3 (2009):1-41.

Argamakova, Alexandra A. “Between Technological Utopia and Dystopia: Games and Social Planning.” Epistemology and Philosophy of Science 54, no. 4 (2017):150-159.

Barfield, Woodrow, and Alexander Williams. “Law, Cyborgs, and Technologically Enhanced Brains.” Philosophies 2, no. 1 (2017):6.

Cockrell, Jeff. “Where AI Thrives, Religion May Struggle. A series of studies suggests an inverse relationship between automation and religiosity.” Chicago Booth Review (2024). Accessed July 30, 2025. https://www.chicagobooth.edu/review/where-ai-thrives-religion-may-struggle?utm_source=chatgpt.com.

Daniels, Norman. “Can Anyone Really Be Talking About Ethically Modifying Human Nature?” In: Human Enhancement. Edited by Julian Savulescu, and Nick Bostrom, 25-42. Oxford: Oxford University Press, 2009.

Delsol, Chantal. Koniec świata chrześcijańskiego. Translated by Piotr Napiwodzki. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2023.

Fenton, Andrew. “Merkel, R. et al. Intervening in the Brain: Changing Psyche and Society. New York: Springer 2007. A Review.” Neuroethics 1, no. 3 (2008):213-215.

Ficarella, Stefania C. “Non-invasive Modulation of Brain Activity During Human-Machine Interactions.” In: Mind, Body, and Digital Brains. Edited by Santoianni Flavia, Gianluca Giannini, and Alessandro Ciasullo, 157–171. Cham: Springer Nature Switzerland, 2024.

Gaitán, Leandro. “The Commodification of Personality: Human Enhancement and Market Society.” Human Affairs 31, no. 1 (2021):40-45.

Gajewski, Maciej. “Patrzę na naszych polityków i myślę o Albanii. Maszyny nie biorą łapówek.” Spider’s Web. Accessed August 22, 2025. https://spidersweb.pl/2025/08/albania-ministrowie-ai.html.

Gatner, Gabriel. “Wpływ nowoczesnych technologii na wykrywanie kierowców pod wpływem alkoholu.” Jazda po pijaku. Accessed June 30, 2025. https://jazdapopijaku.pl/news/wplyw-nowoczesnych-technologii-na-wykrywanie-kierowcow-pod-wplywem-alkoholu.

Glannon, Walter. Brain, Body, and Mind: Neuroethics with a Human Face. Oxford: Oxford University Press, 2011.

Greguric, Ivana. “Ethical Issues of Human Enhancement Technologies.” Journal of Information, Communication and Ethics in Society 12, no. 2 (2014):133-148.

Halapsis, Alex V. “Gods of Transhumanism.” Anthropological Measurements of Philosophical Research 16 (2019):78-90.

Halemba, Agnieszka. “Postreligijne i niereligijne wykorzystanie budynków kościelnych na przygraniczu polsko-niemieckim.” Etnografia Polska 63, no. 1-2 (2019):5-22.

Kumar, Sachin, Ajit Kumar Verma, and Amna Mirza. “Historical Aspects of Technological Revolutions and Society Transformation.” In: Digital Transformation, Artificial Intelligence and Society: Opportunities and Challenges. Edited by Kumar Sachin, Ajit Kumar Verma, and Amna Mirza, 23-34. Singapore: Springer Nature Singapore, 2024.

Kurzweil, Raymond. The Singularity is Near: When Humans Transcend Biology. New York: Viking, 2005.

Leśniczak, Rafał. “Kategoria tożsamości i stereotypu w komunikacji religijnej. Próba hermeneutycznej interpretacji tekstów prasowych tygodnika «Newsweek Polska» w kontekście obrad synodu o rodzinie 2014–2015.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 51, no. 5 (2018):83-101.

Lipka, Michael. “The religious divide on views of technologies that would ‘enhance’ human beings.” Pew Research Center. Accessed June 22, 2025. https://www.pewresearch.org/short-reads/2016/07/29/the-religious-divide-on-views-of-technologies-that-would-enhance-human-beings/?utm_source=chatgpt.com.

Littlemore, Richard. “Can AI Change Life for Better?” The University of British Columbia Magazine 80, no. 1 (2024):4-7.

Parens, Erik. Ed. Enhancing Human Traits: Ethical and Social Implications. Georgetown: Georgetown University Press, 1998.

Pastwa, Rafał Jakub. “Komunikacja postreligijna: próba analizy w oparciu o koncepcję postsekularyzmu J. Habermasa.” Roczniki Filozoficzne 73, no. 2 (2025):175-195.

Pastwa, Rafał Jakub. “Somatic Sympathy Category As A Universal Basis For Dialogue Between Religious and Secular Reality In Postsecular Reality.” Dialogue And Universalism 35, no. 2 (2025):129-144.

LePoire, David J. “Exploring Ethical Approaches to Evaluate Future Technology Scenarios.” Journal of Information, Communication and Ethics in Society 3, no. 3 (2005):143-150.

Savulescu, Julian. Enhancing Human Capacities. Oxford: Oxford University Press, 2011.

Savulescu, Julian. “New Breeds of Humans: The Moral Obligation to Enhance.” Reproductive BioMedicine Online 10 (2005):36-39.

Savulescu, Julian, and Ingmar Persson. “Moral Enhancement, Freedom and the God Machine.” The Monist 95, no. 3 (2012):399-421.

Savulescu, Julian, and Phaedra Giannopoulou. “To Be Human is to Be Better: A Discussion with Julian Savulescu.” Conatus – Journal of Philosophy 10, no. 1 (2025):299-309.

Stawiszyński, Tomasz. “Uważajcie, co powierzacie sztucznej inteligencji.” Tygodnik Powszechny 34 (2025). https://www.tygodnikpowszechny.pl/uwazajcie-co-powierzacie-sztucznej-inteligencji-zwlaszcza-ze-stoi-za-nia-inteligencja-calkiem?check_logged_in=1.

Taylor, Alice. “Albania chce być pierwszym krajem rządzonym przez sztuczną inteligencję.” Onet. Accessed August 22, 2025. https://wiadomosci.onet.pl/swiat/albania-sztuczna-inteligencja-w-drodze-do-ue-nowa-era-rzadzenia/syfdv78.

Vriesman, Aaron. “Technology and Religious Decline.” Banner (2022). Accessed June 24, 2025. https://www.thebanner.org/columns/2022/02/technology-and-religious-decline?utm_source=chatgpt.com.

Zabala, Santiago. “Wprowadzenie: Religia poza teizmem i ateizmem.” In: Przyszłość religii. Edited by Santiago Zabala. Translated by Sławomir Królak, 9-32. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.