Synchronizacja oparta na rytmie jako przedrefleksyjna matryca komunikacji społecznej

Justyna Herda

doi:10.18290/rkult25164.8

Data publikacji : 2025-12-15

Tom 16 Nr 4 (2025)

Synchronizacja oparta na rytmie jako przedrefleksyjna matryca komunikacji społecznej

Justyna Herda

https://orcid.org/0000-0002-6775-6385

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult25164.8

Abstrakt

Celem artykułu jest zbadanie relacji między muzyką (w szczególności jednym z jej składników – rytmem) a życiem społecznym z perspektywy filozoficzno-poznawczej, wykorzystując narzędzia fenomenologii ciała, poznania ucieleśnionego oraz wyniki badań naukowych z zakresu neuronauki i kognitywistyki.

Autorzy stawiają tezę, że synchronizacja rytmiczna, która może przejawiać się na różnych poziomach organizacji materii, od subkomórkowego po społeczny, jest najbardziej fundamentalną, cielesną formą komunikacji, budującą i wzmacniającą więzi, a tym samym tworzącą wspólnoty ludzkie. Rytm stanowi fundamentalną strukturę doświadczania świata i komunikacji społecznej, zakorzeniając w ten sposób podmiot w świecie. Ten rodzaj synchronizacji może mieć miejsce podczas wspólnego słuchania muzyki, gry na instrumentach czy angażowania się we wspólne zachowania rytmiczne.

Wyłaniający się rezonans motoryczno-afektywny nie opiera się na czytaniu umysłów innych, lecz wyłania się jako odpowiedź na rytm, który nie jest już jedynie uporządkowaniem czasowym, lecz strukturą doświadczenia społecznego. Wspólne rytmy umożliwiają stworzenie pola afektywnego, w którym jednostki doświadczają wzajemnej przynależności, jednoczesności i współpracy. Synchronizacja rytmiczna między uczestnikami różnorodnych aktywności może zatem stanowić przedjęzykową i przedrefleksyjną matrycę komunikacji.

W artykule zwrócono również uwagę na to, że zjawisko synchronizacji afektywnej, jako matryca dla relacji społecznych i komunikacji, jest szczególnie istotne w kontekście rozwoju technologii cyfrowych i światów wirtualnych. Z jednej strony taka sytuacja rodzi liczne nowe problemy natury psychologicznej i społecznej, domagające się uwagi, z drugiej zaś odsłania nowy obszar poznawczy, otwarty na badania empiryczne i refleksję filozoficzną.

Słowa kluczowe:

muzyka, rytm, synchronizacja, komunikacja społeczna, emocje, technologie cyfrowe

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Herda, J. (2025). Synchronizacja oparta na rytmie jako przedrefleksyjna matryca komunikacji społecznej. Roczniki Kulturoznawcze, 16(4), 131–148. https://doi.org/10.18290/rkult25164.8

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bernatzky, Georg, Markus Presch, Michael Anderson i Jaak Panksepp. „Emotional Foundations of Music: A Non pharmacological Pain Management Tool in Modern Medicine”. Neuroscience & Biobehavioral Reviews 35, nr 9 (2011):1989-1999.

Brown, Steven W. „Biomusicology and Three Biological Paradoxes about Music”. Bulletin of Psychology and the Arts 4, nr 1 (2003):15-17. https://doi.org/10.1037/e514592010 008.

Chanda, Mona Lisa i Daniel J. Levitin. „The Neurochemistry of Music”. Trends in Cognitive Sciences 17, nr 4 (2013):179-193.

Cohen, Emma Ann, R. Ejsmond Frey, Nicola Knight i Robin Ince Madge Dunbar. „Rowers’ High: Behavioral Synchrony Is Correlated with Elevated Pain Thresholds”. Biology Letters 6 (2010):106-108.

Cross, Ian. „Music, Cognition, Culture, and Evolution”. Annals of the New York Academy of Sciences 930, nr 1 (2001):28-42. https://doi.org/10.1111/j.1749 6632.2001.tb05723.x.

Dunbar, Robin Ince Madge i Suzanne Shultz. „Bondedness and Sociality”. Behaviour 147 (2010):775-803. https://doi.org/10.1163/000579510X501151.

Dunbar, Robin Ince Madge. „On the Evolutionary Function of Song and Dance”. W: Music, Language, and Human Evolution, red. Nicholas Bannan, 201-214. Oxford: Oxford University Press, 2012.

Fancourt, Daisy, Rosie Perkins, Samuel Ascenso, Ligia Alface de Carvalho, Andrew Steptoe i Aaron Williamon. „Effects of Group Drumming Interventions on Anxiety, Depression, Social Resilience and Inflammatory Immune Response among Mental Health Service Users”. PLOS One 11, nr 3 (2016): e0151136. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0151136.

Fuchs, Thomas. „Intercorporeality and Interaffectivity”. Phenomenology and Mind 11 (2016):194-209.

Fuchs, Thomas. „Collective Body Memories”. W: Embodiment, Enaction and Culture, red. Christoph Durt, Thomas Fuchs i Christian Tewes, 333-352. Cambridge: MIT Press, 2017.

Gallagher, Shaun. „Understanding Others: Embodied Social Cognition”. W: Handbook of Cognitive Science: An Embodied Approach, red. Paloma Calvo i Antoni Gomila, 439-452. San Diego: Elsevier Academic Press, 2008.

Gallagher, Shaun i Robb Lindgren. „Enactive Metaphors: Learning through Full body Engagement”. Educational Psychology Review 27, nr 3 (2015):391-404.

Gallagher, Shaun. „Interaction in Real and Virtual Context”. W: Interwining: Philosophy and Technology in the Age of Artificial Intelligence, red. Francesca Panese, Thomas Fuchs i Christa Durt, 111-126. Cham: Springer, 2022.

Glenberg, Arthur M. i Michael P. Kaschak. „Grounding Language in Action”. Psychonomic Bulletin & Review 9, nr 3 (2002):558-565. https://doi.org/10.3758/BF03196313.

Grape, Christina, Maria Sandgren, Lars Olof Hansson, Magnus Ericson i Töres Theorell. „Does Singing Promote Well being? An Empirical Study of Professional and Amateur Singers during a Singing Lesson”. Integrative Physiological and Behavioral Science 38, nr 1 (2003):65-74.

Haidt, Jonathan. Niespokojne pokolenie: Jak wielkie przeprogramowanie dzieciństwa wywołało epidemię chorób psychicznych, tł. R. Filipowski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S ka, 2025.

Hagen, Edward H. i Gregory A. Bryant. „Music and Dance as a Coalition Signaling System”. Human Nature 14 (2003):21-51.

Kirschner, Sebastian, and Michael Tomasello. „Joint Music Making Promotes Prosocial Behavior in 4-Year-Old Children”. Evolution and Human Behavior 31, nr 5 (2010):354-364. https://doi.org/10.1016/j.evolhumbehav.2010.04.004.

Koelsch, Stefan, Thomas Fritz, Daniela Cramon, Angela D. Müller i Angela D. Friederici. „Investigating Emotion with Music: An fMRI Study”. Human Brain Mapping 27, nr 3 (2006):239-250. https://doi.org/10.1002/hbm.20180.

Koelsch, Stefan. „Brain Correlates of Music Evoked Emotions”. Nature Reviews Neuroscience 15, nr 3 (2014):170–180. https://doi.org/10.1038/nrn3666.

Lindenberger, Ulman, Sherry Chiung Li, Wolfgang Gruber i Verena Müller. „Brains Swinging in Concert: Cortical Phase Synchronization While Playing Guitar”. BMC Neuroscience 10 (2009):22. https://doi.org/10.1186/1471 2202 10 22.

Massumi, Brian. Parables for the Virtual: Movement, Affect, Sensation. Durham: Duke University Press, 2002.

Mehr, Samuel A., Matthew M. Krasnow, Gregory A. Bryant i Edward H. Hagen. „Origins of Music in Credible Signaling”. Behavioral and Brain Sciences 44 (2020):1-41. https://doi.org/10.1017/S0140525X20000345.

Merleau Ponty, Maurice. Fenomenologia percepcji, tł. Józef Migasiński. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2001.

Merleau Ponty, Maurice. The Visible and the Invisible. Evanston: Northwestern University Press, 1968.

Miller, Geoffrey. „Evolution of Human Music through Sexual Selection”. W: The Origins of Music, red. Nils L. Wallin, Björn Merker, and Steven Brown, 329-360. Cambridge: MIT Press, 2000.

Mithen, Steven. The Singing Neanderthals: The Origins of Music, Language, Mind, and Body. Cambridge: Harvard University Press, 2006.

Nguyen, Thao, Lara Zimmer i Stefanie Hoehl. „Your Turn, My Turn: Neural Synchrony in Mother Infant Proto Conversation”. Philosophical Transactions of the Royal Society B 378, nr 1875 (2023):20210488. https://doi.org/10.1098/rstb.2021.0488.

Nozaradan, Sylvie, Isabelle Peretz, Marc Missal i André Mouraux. „Tagging the Neuronal Entrainment to Beat and Meter”. The Journal of Neuroscience 31, nr 28 (2011):10234-10240. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.0411 11.2011.

Peretz, Isabelle i Robert J. Zatorre. „Brain Organization for Music Processing”. Annual Review of Psychology 56, nr 1 (2005):89-114.

Podlipniak, Piotr. „Psychiczne i ewolucyjne podstawy tonalności muzycznej”. Teoria muzyki 12 (2018):127-143.

Podlipniak, Piotr. „Tonalność muzyczna jako narzędzie konsolidacji społecznej”. Miscellanea Anthropologica et Sociologica 20, nr 2 (2019):23-35.

Rabinowitch, Tal Chen i Andrew N. Meltzoff. „Joint Rhythmic Movement Increases 4 Year Old Children’s Prosocial Sharing and Fairness toward Peers”. Frontiers in Psychology 8 (2017):1-9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01050.

Rabinowitch, Tal Chen i Andrew N. Meltzoff. „Synchronized Movement Experience Enhances Peer Cooperation in Preschool Children”. Journal of Experimental Child Psychology 160 (2017):21-32. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2017.03.001.

Salimpoor, Valorie N., Mathilde Benovoy, Kay Larcher, Ahmed Dagher i Robert J. Zatorre. „Anatomically Distinct Dopamine Release during Anticipation and Experience of Peak Emotion to Music”. Nature Neuroscience 14, nr 2 (2011):257-262.

Savage, Patrick E., Psyche Loui, Bronwen Tarr, Adam Schachner, Liane Glowacki, Steven Mithen i W. Tecumseh Fitch. „Author’s Response: Toward Inclusive Theories of the Evolution of Musicality”. Behavioral and Brain Sciences 44 (2021):1-21. https://doi.org/10.1017/S0140525X21000042.

Schellenberg, E. Glenn, Katrina A. Corrigall, Sarah P. Dys i Tina Malti. „Group Music Training and Children’s Prosocial Skills”. PLOS ONE 10, (2015):e0141449. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0141449.

Tarr, Bronwen, Jacelyn Launay i Robin Ince Madge Dunbar. „Music and Social Bonding: ‘Self Other’ Merging and Neurohormonal Mechanisms”. Frontiers in Psychology 5 (2014):1096. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.01096.

Trehub, Sandra E. i Erin E. Hannon. „Infant Music Perception: Domain General or Domain Specific Mechanisms?”. Cognition 100, nr 1 (2006):73-99. https://doi.org/10.1016/j.cognition.2005.11.002.

Trost, Wiebke, Thomas Ethofer, Markus Zentner i Patrik Vuilleumier. „Mapping Aesthetic Musical Emotions in the Brain”. Cerebral Cortex 22, nr 12 (2011):2769-2783. https://doi.org/10.1093/cercor/bhr353.

Trost, Wiebke i Patrik Vuilleumier. „Rhythmic Entrainment as a Mechanism for Emotion Induction by Music: A Neurophysiological Perspective”. W: The Emotional Power of Music, red. Timothy Cochrane, Bruno Fantini i Klaus R. Scherer, 213-225. Oxford: Oxford University Press, 2013.

Wiltermuth, Scott i Chip Heath. „Synchrony and Cooperation”. Psychological Science 20, nr 1 (2009):1-5.

Zentner, Marcel i Tuomas Eerola. „Rhythmic Engagement with Music in Infancy”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 107, nr 13 (2010):5768-5773.