Wiktoryńskie florarium: Motywy kwietne w sekwencjach Adama ze Świętego Wiktora

Łukasz Libowski

doi:10.18290/rkult23142.8

Data publikacji : 2023-06-23

Tom 14 Nr 2 (2023)

Wiktoryńskie florarium: Motywy kwietne w sekwencjach Adama ze Świętego Wiktora

Łukasz Libowski

https://orcid.org/0000-0001-6175-0823

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult23142.8

Abstrakt

W artykule zajmuję się obrazowaniem kwietnym, z jakim czytelnik spotyka się sekwencji Adama ze Świętgo Wiktora († 1150). Autor ten to jeden z ważniejszych przedstawicieli szkoły, która przez kilka stuleci, począwszy od XII wieku, funkcjonowała w paryskim kanonickim opactwie Świętego Wiktora. O jego dziele niewiele się mówi, przynajmniej na chwilę obecną, w polskim piśmiennictwie.

Opracowanie dzieli się na dwie części. Pierwszą stanowi przegląd materiału źródłowego. Przedstawiam tu kolejne fragmenty sekwencji Adama, w których pojawiają się motywy florystyczne. Gdy chodzi o część drugą studium, to dzielę się w niej kilkoma różnej natury obserwacjami, zebranymi w czterech punktach. Spostrzeżenia te są oczywiście związane z odnośnym obrazowaniem.

Słowa kluczowe:

Adam ze Świętego Wiktora, sekwencje, kwiaty, przyroda, średniowiecze

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

„Bibliografia”. W: Adam ze Świętego Wiktora. Sekwencje, tłum. Tadeusz Gacia, Łukasz Libowski, Marta Helena Nowak, Agnieszka Strycharczuk, Adam Wilczyński, Piotr Wilk, wprowadzenie Agnieszka Strycharczuk i Patrice Sicard, red. Łukasz Libowski i Agnieszka Strycharczuk, 307–313 Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2023.

Abbo Sangermanensis. „Sermo V. De fundamento et incremento Christianitatis”. PL 132, 770D–778B.

Adamus Perseniae. „Epistola XVII. Ad b. canonicum Turonensem. Exponit quomodo Maria Dominum magnificaverit”. PL 211, 641C–644A.

Adamus Scotus. „De triplici genere contemplationis”. PL 198, 795B–842A.

Adamus Scotus. „Sermo VII. Dominica II in adventu Domini. De fide sanctae Ecclesiae et de vocatione Synagogae ad fidem”. PL 198, 134D–140D.

Aelredus Rievallensis. „Sermones de oneribus”. PL 195, 363A–500D.

Aubry, Pierre, i Eugène Misset. Le Proses d’Adam de Saint-Victor, texte et musique. Paris: H. Welter, 1900.

Bajor, Wanda. „Pulchrum esse: The Role of Beauty in the Educational Programme of the Parisian St. Victor School”. Argument (2022) [w druku].

Bajor, Wanda. „‘Zbawcze piękno’ w teorii estetycznej wiktorynów”. Roczniki Kulturoznawcze 3 (2012): 67–81. To samo: Wanda Bajor. „Zbawcze piękno. Estetyka wiktorynów”. W: Mądrość wiktorynów. Z kultury intelektualnej szkoły św. Wiktora, red. Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor, Dominique Poirel i Łukasz Libowski. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022 [w druku].

Blume, Clemens, i Henry M. Bannister. Liturgische Prosen des Übergangsstiles und der zweiten Epoche insbesondere die dem Adam von Sanct Victor zugeschrieben. Leipzig: Reisland, 1915. Analecta Hymnica Medii Aevi 54.

Coolman, Boyd Taylor. „Beauty in Hugh of St. Victor. The First Christian Theological Aestetics?” W: Beauty and the Good. Recovering the Classical Tradition from Plato to Duns Scotus, red. Alice M. Ramos, 206–235. Washington: The Catholic University of America Press, 2020. Studies and the History of Philosophy 62.

Coulter, Dale M. „Per visibilia ad invisibilia”. Theological method in Richard of St Victor (d. 1173). Turnhout: Brepols, 2006. Bibliotheca Victorina 19.

Daham, Gilbert. Intelektualiści chrześcijańscy wobec Żydów w średniowieczu. Tłum. Krystyna Antkowiak. Kęty: Wydawnictwa Marek Derewiecki, 2020.

Esbjörn-Hargens, Sean, Michael E. Zimmerman. „An Overview of Integral Ecology: A Comprehensive Approach to Today’s Complex Planetary Issues”. W: The Variety of Integral Ecologies. Nature, Culture, and Knowledge in the Planetary Era, red. Sam Mickey, Sean M. Kelly i Adam Robbert, 1–14. Albany: State University of New York Press, 2017.

Fassler, Margot E. „Who Was Adam of St. Victor? The Evidence of the Sequence Manuscripts”. Journal of the American Musicological Society 2 (1984): 233–269.

Feiss, Hugh, red. On Love. A Selection of Works of Hugh, Adam, Achard, Richard, and Godfrey of St Victor. Turnhout: Brepols, 2012. Victorine Texts in Translation. Exegesis, Theology and Spirituality from the Abbey of St Victor 2.

Feiss, Hugh, i Juliet Mousseau, red. A Companion to the Abbey of Saint Victor in Paris. Leiden, Boston: Brill, 2017.

Forcellini, Egidio. Lexicon totius Latinitatis. Patavii: Typis Seminarii, 1896. Lexica Latino-Graeca & Graeco-Latina. Dostęp 13.02.2023. http://lexica.linguax.com/forc2.php?searchedLG=.

Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Tłum. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek i Ryszard Turzyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990.

Franciscus, papa. Litterae encyclicae Laudato si’. Vaticanus: Typis Vaticanis, 2015. Pol.: Franciszek. Encyklika Laudato si’. Watykan: Drukarnia Watykańska, 2015.

Fries, Albert. „Die Trinitätssequenz Profitentes und Albertus Magnus”. Archiv für Liturgiewissenschaft 25 (1983): 276–296.

Gacia, Tadeusz. „Vernalia tempora mundo…”. Wenancjusz Fortunat i jego poezje liryczne. Lublin, Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2014.

Grosfillier, Jean. Les séquences d’Adam de Saint-Victor. Étude littéraire (poétique et rhétorique), textes et traductions, commentaires. Turnhout: Brepols, 2008. Bibliotheca Victorina 20.

Hamvas, Béla. Księga gaju laurowego i inne eseje. Tłum. Teresa Worowska. Warszawa: Wydawnictwo Próby, 2022.

Hugo de Sancto Victore. De archa Noe. Libellus de formatione arche, red. Patrice Sicard. Turnhout: Brepols, 2001. CCCM 176A = HSVO 1. Pol.: Hugon ze św. Wiktora. O arce Noego. Księga III. Tłum. Zdzisław Koczarski. W Mądrość wiktorynów. Z kultury intelektualnej szkoły św. Wiktora, red. Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor, Dominique Poirel i Łukasz Libowski. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022 [w druku].

Hugo de Sancto Victore. De tribus diebus, red. Dominique Poirel. Turnhout: Brepols, 2002. CCCM 177 = HSVO 2.

Hugo de Sancto Victore. Pro assumptione Virginis, red. Patrice Sicard i Bernadette Jollès. W: L’œuvre de Hugues de Saint-Victor. Vol. 2. Introductions, traductions françaises et notes par Bernadette Jollès, 101–167. Turnhout: Brepols, 2000. SRSA 2.

Janecki, Marcin Jan. „‘Adamie, gdzie jesteś?’. Dialogiczna egzegeza Hugona ze św. Wiktora we fragmencie jego Super Ecclesiasten”. Biblica et Patristica Thoruniensia 15, nr 2 (2022): 21–40.

Janecki, Marcin Jan. „Hugon ze św. Wiktora”. W Mądrość wiktorynów. Z kultury intelektualnej szkoły św. Wiktora, red. Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor, Dominique Poirel, Łukasz Libowski. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022 [w druku].

Jollés, Bernadette. Quatorze proses du XIIe siècle à la louange de Marie. Turnhout: Brepols, 1994. SRSA 1.

Karfíková, Lenka. „De esse ad pulchrum esse”. Schönheit in der Theologie Hugos von St. Victor. Turnhout: Brepols, 1998. Bibliotheca Victorina 8.

Kijewska, Agnieszka. „John Scottus Eriugena and Hugh of Saint Victor: Readers of the Book of Nature and the Book of Scripture”. W: „Omnium expetendorum prima est sapientia.” Studies on Victorine Thought and Influence, red. Dominique Poirel, Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor i Michał Buraczewski, 33–62. Turnhout: Brepols, 2021. Bibliotheca Victorina 29.

Kijewska, Agnieszka. Księga Pisma i Księga natury. Heksaemeron Eriugeny i Teodoryka z Chartres. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1999.

Knosala, Bartłomiej. „Integralna teologia jako próba łączenia nauki i duchowości w perspektywie wyzwań wobec środowiska naturalnego”. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej 123 (2018): 211–221.

Kobielus, Stanisław. Florarium christianum. Symbolika roślin — chrześcijańska starożytność i średniowiecze. Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów, 2006.

Libowski, Łukasz. „Egregius versificator. Adam ze św. Wiktora”. W: Mądrość wiktorynów. Z kultury intelektualnej szkoły św. Wiktora, red. Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor, Dominique Poirel i Łukasz Libowski. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022 [w druku].

Libowski, Łukasz. „Słudzy harmonii. Sekwencja Ex radice caritatis Adama ze św. Wiktora jako wiktoryński program życia”. W: Mądrość wiktorynów. Z kultury intelektualnej szkoły św. Wiktora, red. Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor, Dominique Poirel i Łukasz Libowski. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022 [w druku].

Libowski, Łukasz. „«Ze zmartwychwstającym Panem wszystko wespół zmartwychwstaje». Kąpiel paschalna” [o sekwencji Mundi renovatio Adama ze św. Wiktora]. Nowiny Raciborskie 31 (2023) 14: 10–11.

Longère, Jean, red. L’abbaye parisienne de Saint-Victor au Moyen Âge. Communications présentées au XIIIe colloque d’humanisme médiéval de Paris (1986-1988). Paris, Turnhout: Brepols, 1991. Bibliotheca Victorina 1.

Mazurkiewicz, Roman. „Matka Boska Kwietna. O średniowiecznej pieśni maryjnej Kwiatek czysty, smutnego serca ucieszenie…”. Pamiętnik Literacki 89 (1998): 149–164.

Mousseau, Juliet. “Introduction”. W: Juliet Mousseau. Adam of Saint-Victor. Sequences, 1–22. Paris, Leuven, Walpole: Peeters, 2013. Dallas Medieval Texts and Translations 18.

Naumowicz, Józef. „Krzew płonący i laska Aarona. Maryjne figury w perspektywie Ojców Kościoła”. Teologia Polityczna. Dostęp 24.01.2023. https://teologiapolityczna.pl/ks-jozef-naumowicz-krzew-plonacy-i-laska-aarona-maryjne-figury-w-perspektywie-ojcow-kosciola.

Ortega y Gasset, José. Dehumanizacja sztuki i inne eseje. Tłum. Piotr Niklewicz. Warszawa: Wydawnictwo Muza, 1996.

Pastoureau, Michel. Średniowieczna gra symboli. Tłum. Hanna Igalson-Tygielska. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2006.

Poirel, Dominique, red. L’école de Saint-Victor de Paris. Influence et rayonnement du Moyen Âge à l’époque moderne. Paris-Turnhout: Brepols, 2010. Bibliotheca Victorina 22.

Poirel, Dominique, Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor i Michał Buraczewski, red. „Omnium expetendorum prima est sapientia”. Studies on Victorine Thought and Influence. Turnhout: Brepols, 2021. Bibliotheca Victorina 29.

Poirel, Dominique. „The Spirituality and Theology of Beauty in Hugh of St. Victor”. W: From Knowledge to Beatitude. St. Victor, Twelfth-Century Scholars, and Beyond. Essays in Honor of Grover A. Zinn, Jr, red. E. Ann Matter i Lesley Smith, 247–280. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 2013.

Poirel, Dominique. „Dieu, la nature et l’homme: la place de la beauté dans l’œuvre d’Hugues de Saint-Victor”. W: Le beau et la beauté au moyen âge, red. Olivier Boulnois i Isabelle Moulin, 93–122. Paris: J. Vrin, 2018.

Poirel, Dominique. „Wprowadzenie do filozofii wiktoryńskiej”. Tłum. Marcin Jan Janecki. W: Mądrość wiktorynów. Z kultury intelektualnej szkoły św. Wiktora, red. Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor, Dominique Poirel i Łukasz Libowski. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022 [w druku].

Poirel, Dominique. „Wprowadzenie: Opactwo św. Wiktora? Cóż to takiego?”. Tłum. Marcin Jan Janecki. W: Mądrość wiktorynów. Z kultury intelektualnej szkoły św. Wiktora, red. Marcin Jan Janecki, Wanda Bajor, Dominique Poirel i Łukasz Libowski. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2022 [w druku].

Poirel, Dominique. Hugues de Saint-Victor. Paris: Les Éditions du Cerf, 1998.

Poirel, Dominique. Livre de la nature et débat trinitaire au XIIe siècle: le De tribus diebus de Hugues de Saint-Victor. Turnhout: Brepols, 2002. Bibliotheca Victorina 14.

Rorem, Paul. Hugh of Saint Victor. Oxford: Oxford University Press, 2009. Great Medieval Thinkers.

Rotter, Lucyna. „Symbolika kwiatów i ziół”. W: Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. Józef Marecki i Lucyna Rotter, 147–158. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, 2007.

Sadowski, Ryszard F. „Inspirations of Pope Francis’ Concept of Integral Ecology”. Seminare 37 (2016) 4: 69–82.

Shigo, Marie B. Study of the Sequences Ascribed to Adam of St. Victor. Chicago: Loyola University Chicago, 1954. Dissertations 465. Loyola University Chicago. Dostęp 31.12.2022. https:// ecommons.luc.edu/luc_diss/465.

Sicard, Patrice. Hugues de Saint-Victor et son École. Turnhout: Brepols, 1991.

Sordillo, Antonio. „Lux divina cecis irradiat. La poetica della luce nelle Sequentiae di Adamo di San Vittore”. W: Poesia teologica e teologia poetica. Testi e contesti. Antichità, Medioevo, Rinascimento [w druku].

Sordillo, Antonio. „Salve, Mater pietatis et totius Trinitatis nobile triclinium. La figura di Maria da Adamo a Goffredo di San Vittore”. Nel La Scuola di San Vittore e la letteratura medievale, red. Corrado Bologna i Carlo Zacchetti, 187–227. Pisa: Edizioni della Normale, 2022.

Staff, Leopold. Wybór poezji. Wybór i wstęp Mieczysław Jastrun, przyp. Maria Bojarska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.

Steffen, Markus. „Das Granum sinapis und die Sequenzen Adams von St. Victor”. Beiträge zur Geschichte der Deutschen Sprache und Literatur 129 (2007): 402–418.

Strycharczuk, Agnieszka. „Adam ze Świętego Wiktora i jego dorobek poetycki”. W: Adam ze Świętego Wiktora. Sekwencje, tłum. Tadeusz Gacia, Łukasz Libowski, Marta Helena Nowak, Agnieszka Strycharczuk, Adam Wilczyński, Piotr Wilk, wprowadzenie Agnieszka Strycharczuk i Patrice Sicard, red. Łukasz Libowski, Agnieszka Strycharczuk, 21–34 Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2023.

Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.

Wenancjusz Fortunat. Poezje. Wybór. Z języka łacińskiego przełożył, wstępem poprzedził i objaśnieniami opatrzył Tadeusz Gacia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2018.