Samorealizacja człowieka według Jerzego Chmurzyńskiego

Tomasz Perz

doi:10.18290/rkult23142.7

Data publikacji : 2023-06-23

Tom 14 Nr 2 (2023)

Samorealizacja człowieka według Jerzego Chmurzyńskiego

Tomasz Perz

https://orcid.org/0000-0003-1645-2733

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult23142.7

Abstrakt

Artykuł przedstawia poglądy Jerzego Chmurzyńskiego, ojca polskiej etologii, na temat mechanizmów ludzkiego zachowania w kontekście zagrożeń ekologicznych. Człowiek w procesie ewolucji stworzył nową rzeczywistość — kulturę, która wyniosła go na ponad poziom zwierzęcy. W ludzkim zachowaniu są obecne mechanizmy biologiczne i kulturowe, które wchodzą ze sobą w rozmaite relacje w perspektywie filogenetycznej i w ontogenezie. Człowiek oprócz wartości kulturowych dąży, podobnie jak zwierzęta do osiągnięcia wartości biologicznych. Jednak ludzki mechanizm zachowania nie opiera się tylko na instynktach, w ich miejsce wchodzi wolność wyboru wraz ze świadomą etyką. Chmurzyński zarysowuje nakazy etyki biologicznej w znacznym stopniu zbieżne z Dekalogiem, które chronią wartości biologiczne: homeostazę osobniczą, maksymalizację dostosowania i dobrostan. Najważniejszym postulatem jest wezwanie do samorealizacji — „bądź sobą w swojej ludzkiej naturze”. Degradacja ludzkiej natury jest istotną przyczyną współczesnych zagrożeń ekologicznych, dlatego Chmurzyńskie postuluje o dobre programy wychowawcze, które pomogą w procesie samorealizacji, czym przyczynią się do lepszej ochrony środowiska naturalnego.

Słowa kluczowe:

ekologia, etologia, kultura, ludzkie zachowanie, natura, samorealizacja, wartości biologiczne

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bielicki, Tadeusz. „O pewnej osobliwości człowieka jako gatunku”. Kosmos 39, nr 1 (1990): 129–146.

Bielicki, Tadeusz. „O pewnych niesamowitych właściwościach człowieka jako gatunku”. Nauka 2 (2004): 57–63.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „«Być sobą» z perspektywy zwierzęcia i człowieka”. W: Peculiarity of Man. Vol. 4: Materiały z konferencji: „Być sobą” w warunkach współczesnej cywilizacji (Kielce 11-13.12.1998r.), red. Andrzej Wierciński, 83–89. Warszawa–Kielce: Wydział Zarządzania i Administracji Akademii Świętokrzyskiej, 1999.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Co etolog może powiedzieć o człowieku?”. Głos w dyskusji na VI Festiwalu Nauki, 2000: Ecce Homo [maszynopis autora].

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Czy z «dewiacją» trzeba walczyć?”. Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 8, nr 4 (32), (1999): 136141.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Dobro i zło w kategoriach wartości biologicznych”. W: Materiały z konferencji „Tradycyjne i współczesne systemy wartości. Przeciwieństwo pierwsze: Dobro i Zło” (Staszów, 10–12.12.1999 r.), red. Andrzej Wierciński, 259-271. Warszawa–Kielce: Wydział Zarządzania i Administracji Akademii Świętokrzyskiej, 2000.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Etopsychiczne granice między zwierzętami a człowiekiem”. W: Kontrowersje wokół początków człowieka, red. Grzegorz Bugajak i Jacek Tomczyk, 27–42. Katowice: Księgarnia Świętego Jacka, 2007.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Etyczne zasady pracy w naukach behawioralnych”. Nauka 1 (1995): 166–174.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Natura — kultura: opozycja czy koniunkcja?”. Kosmos nr 1 (39), (1990): 77–96.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Obraz człowieka — „być sobą” z perspektywy zwierzęcia i człowieka”. W: Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata, red. Anna Latawiec, Kazimierz Kloskowski i Grzegorz Bugajak. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2000), 62–77.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „O czym myśli zwierzę”. Wszechświat 112, nr 10–12 (2011): 251–257.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Searching Europe’s Destination”. Dialogue and Universalism 6–7 (2002): 133–144.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. Słownik encyklopedyczny biologii zachowania i pojęć pokrewnych. Warszawa: na prawach maszynopisu, 2011.

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Sprawozdanie z sekcji: Rodzina w naukach biologicznych i medycznych”. W Ekologia rodziny ludzkiej. Materiały Konferencji „Edukacja ekologiczna w rodzinie”, Augustów, 30-31.05.2000, red. Józef Marceli Dołęga i Jacek Wojciech Czartoszewski, 294–297. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej, 2000. Episteme 7

Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Uwagi etologa o rodzinie i wychowaniu”. W: Ekologia rodziny ludzkiej. Materiały Konferencji „Edukacja ekologiczna w rodzinie”, Augustów, 30-31.05.2000, red. Józef Marceli Dołęga i Jacek Wojciech Czartoszewski, 7-34. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej, 2000). Episteme 9.

Cribb, Julian. „Nadchodzi katastrofocen”. Wszystko co najważniejsze nr 47 (2022): 12.

Drickamer, Lee C., i Stephen H. Vassey. Animal Behavior: Concepts, Processes and Methods. Boston: Grand Press, 1982.

Godzińska, Ewa Jadwiga. „Prof. dr. hab. Jerzy Andrzej Chmurzyński (11.03.1929-1.07.2019): entomolog, etolog, filozof, człowiek renesansu”. Wszechświat 120 (10-12) (2019): 282–286.

Grzegorczyk, Andrzej. Psychiczna osobliwość człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2003.

Grzegorczyk, Andrzej. „Wizja kondycji ludzkiej we współczesnym świecie”. Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 8, nr 4 (32) (1999): 129136.

Kotarbiński, Tadeusz. Medytacje o życiu godziwym. Warszawa: Wiedza Powszechna 1967.

Lawick-Goodall, Jane van. W cieniu człowieka. Tłum. Gabriela Bujalska-Grüm i Leszek Grüm. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.

Lem, Stanisław. „Biologia i wartości”. Studia Filozoficzne nr 3–4 (1968): 35–78.

Lorenz, Konrad. Regres człowieczeństwa. Tłum. Anna Danuta Tauszyńska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.

Lorenz, Konrad. Tak zwane zło. Tłum. Anna Danuta Tauszyńska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996.

Perz, Tomasz. „Człowieczeństwo w ujęciu Jerzego Chmurzyńskiego”. Studia Philosophiae Christianae 58, nr 1(2022): 73–97.

Sadowski, Bogdan, i Jerzy Andrzej Chmurzyński. Biologiczne mechanizmy zachowania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.

Szostek, Andrzej. Wokół godności, prawdy i miłości. Rozważania etyczne. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1998.

Tinbergen, Nikolaas. Badania nad instynktem. Tłum. Gabriela Bujalska-Grüm i Leszek Grüm. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.

Urbanek, Adam. Rewolucja naukowa w biologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1973.

Waal, Frans de. Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych. Tłum. Krzysztof Kornas. Kraków: Copernicus Center Press, 2018.

Wierciński, Andrzej. Magia i religia. Szkice z antropologii religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 1997.