Gestaltung, Ästhetik und Bedeutung der Mittelalterlichen Gärten Sowie Ihre Aktuelle Rezeption

Małgorzata Żak-Kulesza; Piotr Kulesza

doi:10.18290/rkult25163.6

Data publikacji : 2025-09-30

Tom 16 Nr 3 (2025)

Kształtowanie, estetyka i znaczenie średniowiecznych ogrodów oraz ich współczesna recepcja

Małgorzata Żak-Kulesza

https://orcid.org/0000-0002-3601-4709

Piotr Kulesza

https://orcid.org/0000-0002-1721-932X

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult25163.6

Abstrakt

This article attempts to highlight the qualities and values of the medieval garden. A garden is a composed and designed space, whose aesthetic qualities were also interpreted in a moral context. People ascribe a range of meanings to it, linking their lives and activities to the hortus. The character of this space and its components evoke specific feelings and reflections, and are deliberately shaped to achieve a sense of order and harmony. Garden utilitas does not exclude the possibility of experiencing venustas. This is reflected in the texts of medieval authors such as Walfrid Strabo, Albert the Great, and Peter Crescentinus. Contemporary reconstructions of ancient gardens, although faithful to or inspired by medieval texts and models, are interpreted in a completely different way by the modern viewer. A garden does not lose its meaning, but rather changes, expands, or directs it toward new qualities and cognitive values, which depend on the historical moment and cultural conditions.

Słowa kluczowe:

estetyka, hortus conclusus, ogród, projektowanie, Petrus Crescenzi, recepcja, średniowiecze, ogród ziołowy, ogród przyjemności

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (Deutsch)

Zasady cytowania

Żak-Kulesza, M., & Kulesza, P. (2025). Kształtowanie, estetyka i znaczenie średniowiecznych ogrodów oraz ich współczesna recepcja. Roczniki Kulturoznawcze, 16(3), 113–131. https://doi.org/10.18290/rkult25163.6

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Albers, Lucia H. „The The Perception of Gardening as Art.“ Garden History 19, No. 2 (1991): 163–174. https://doi.org/10.2307/1586892.

Alberti, Magni. De Vegetabilibus Libri VII. Historiae naturalis pars XVIII. Editionem criticam ab Ernesto Meyero coeptam, absolvit Carolus Jessen. Berolini: G. Reimeri, 1867.

Anheim, Étienne. „Le rinceau et l’oiseau. Le décor de la chambre de Benoît XII au Palais des papes d’Avignon.“ In La légitimité implicite, hrsg. Von Jean-Philippe Genet, 359–374. Paris – Rome: Ed Sorbonne, 2017. https://books.openedition.org/psorbonne/6599.

Aristoteles. Politik. Übersetzt mit einer Einführung und einem Kommentar von Ludwik Piotrowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN [Wissenschaftsverlag PWN], 2006.

Aristoteles. Parva Naturalia. Übersetzt Walter Stanley, Hett. Cambridge: Harvard University Press, 1936.

Assunto, Rosario. Filozofia ogrodu. Auswahl, Übersetzung und Redaktion Mateusz Salwa. Łódź: Wydawnictwo Przypis, 2015.

Bauman, Johanna E. „Piero de Crescenzi’s Liber ruralium commodorum (Book of Rural Arts) Book 8 of Pleasure garden,“ Studies in the History of Gardens & Designed Landscapes 22, No. 2 (2002): 100–111. https://catena.bgc.bard.edu/texts/crescenzi.pdf.

Bauman, Johanna E. Piero de’Crescenzi’s Liber ruralium commodorum: Unearthing the Origins of the Pleasure Garden. Dissertation, nicht im Verlag erschienen. Charlottesville: University of Virginia, 2000.

Bauman, Johanna. „Tradition and transformation: the pleasure garden in Piero de Crescenzi’s Liber ruralium commodorum,“ Studies in the History of Gardens & Designed Landscapes 22, No. 2 (2002): 111–127. DOI: 10.1080/14601176.2002.10435257.

Börsch-Supan, Eva. „Garten.“ In Lexikon der christliche Ikonographie. Allgemeine Ikonographie. T. 2, hrsg. Von Engelbert Kirschbaum, 77–81. Rom – Freiburg – Basel – Wien: Herder, 1990.

Bricheux, Thomas. „Présentation du projet. Zugriff 15. Mai 2023.“ Zugriff am 20.06.2024. https://www.avignon.fr/fileadmin/Documents/arch_documents/Documents/Documents/docjuuin19/Externe/jardinspalais2.pdf.

Calkins, Robert G. „Piero de’Crescenzi and the Medieval Garden.“ In Medieval Gardens, Dumbarton Oaks Colloquium on the History of Landscape Architecture IX, hrsg. Von Elisabeth B. Macdougall, 155–173. Washington: Dumbarton Oaks, 1986.

Charageat, Marguerite. Sztuka ogrodów. Aus dem Französischen übersetzt von Agnieszka Morawińska und Hanna Pawlikowska. Warszawa: WAiF, 1978.

Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata. „Koincydencja sacrum i profanum w estetyce Walahfrida Strabona (809–849). (Rozważania w oparciu o przyrodniczy poemat De cultura hortorum).“ Humanistyka i Przyrodoznawstwo 17 (2011): 273–288. https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Humanistyka_i_Przyrodoznawstwo/Humanistyka_i_Przyrodoznawstwo-r2011-t17/Humanistyka_i_Przyrodoznawstwo-r2011-t17-s273-288/Humanistyka_i_Przyrodoznawstwo-r2011-t17-s273-288.pdf.

Curtius, Ernst Rober. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Übersetzt und zusammengestellt von Andrzej Borowski. Kraków: Universitas, 2005.

Domeracki, Piotr. „Filozofia ogrodu jako filozofia samotności.“ In Przestrzeń ogrodu. Przestrzeń kultury, hrsg. Von Grzegorz Gazda, und Mariusz Gołąb, 137–148. Kraków: Universitas, 2008.

Fabiani Giannetto, Raffaella. „Writing the garden in the age of humanism: Petrarch and Boccaccio,“ Studies in the History of Gardens & Designed Landscapes 23, No. 3 (2003): 231–257. https://doi.org/10.1080/14601176.2003.10435297.

Firlet, Janusz. „Hortus conclusus królewskich ogrodów na Wawelu.“ Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 23 (2005): 63–70. https://muzeumkrakowa.pl/plik-do-pobrania/459.

Heilkräuter und Gartenanlagen im Kloster Sankt Gallen. Katalog zur Jahresausstellung in der Stftsbibliothek St Gallen Katalog zur Jahresausstellung in der Stiftsbibliothek St. Gallen 30. November 2009 – 7. November 2010. St. Gallen: Verlag am Klosterhof St.Gallen, 2010.

Hennebo, Dieter, und Alfred Hoffmann. Geschichte der deutschen Gartenkunst, Bd. 1: Gärten des Mittelalters. Hamburg: Broschek Verlag, 1962.

Herrington, Susan. „Gardens can means.“ Landscape Journal 26, No. 2 (2007): 302–317. DOI: 10.3368/lj.26.2.302.

Holzapfel, Hildegard. „Ein Garten wunderschön und nützlich seinem Herrn. (Luxorius 6. Jh.): der Hortulus des Walahfrid Strabo.“ Mitteilungen der Schweizerischen Gesellschaft für Gartenkultur Bulletin de la Société Suisse des Arts du Jardin 18, No. 1 (2000): 6–13.

Kamper-Warejko, Joanna. „Polski XVI-wieczny przekład poradnika Piotra Krescencjusza jako świadectwo przenikania kultur.“ Rocznik Przekładoznawczy. Studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu 12 (2017): 153–168. DOI: https://doi.org/10.12775/RP.2017.009.

Kobielus, Stanisław. Człowiek i ogród rajski w kulturze religijnej średniowiecza. Warszawa: PAX, 1997.

Landsberg, Sylvia. The Medieval Garden. London: British Museum Press, 1996.

Larkin, Deirdre. „Hortus redivivus. The Medieval Garden Recreated.“ In Health and Healing from the Medieval Garden, hrsg. Von Peter Dendle, und Alain Touwaide, 228–241. Woodbridge: Boydell Press, 2008.

Morgan, Luke. „Early modern Edens: the landscape and language of paradise.“ Studies in the History of Gardens & Designed Landscapes 27, No. 2 (2007): 142–148.

Nitz, Genoveva. „Hortus conclusus.“ In Marienlexikon, Bd. 3, hrsg. Von Robert Bäumer, und Leo Scheffczyk, 247–250. St. Ottilien: EOS-Verlag, 1991.

On the cultivation of Gardens. A ninth century gardening book by Walafrid Strabo. Translated by James Mitchell with a Foreword by Richard Schwarzenberger. San Francisco: Ithuriel’s Spear, 2009.

Salwa, Mateusz. Estetyka ogrodu. Między sztuką a ekologią. Łódź: Wydawnictwo Przypis, 2016.

Salwa, Mateusz. „Estetyka, etyka i logika ogrodu. Filozofia Rosaria Assunta.“ Artium Quaestiones 26 (2018): 79–99. https://doi.org/10.14746/aq.2015.26.5.

Schmuki, Karl. „Zwei Monumente des frühmittelalterlichen Gartenbaus aus dem Bodenseeraum Der St.Galler Klosterplan und der Hortulus des Walahfrid Strabo.“ Kunst + Architektur in der Schweiz = Art + architecture en Suisse = Arte + architettura in Svizzera 67, No. 3 (2016): 30–39.

Stoffler, Hans-Dieter. Der Hortulus des Walahfrid Strabo. Aus dem Kräutergarten des Klosters Reichenau. Sigmaringen: Thorbecke Verlag, 1996.

Suchecka, Anna. Sandomierski ogród kanonika Marcina z Urzędowa. Przewodnik. Sandomierz: Muzeum Diecezjalne Dom Długosza w Sandomierzu, 2015.

Suchecka, Anna. „Sandomierski ogród Marcina z Urzędowa,“ Głos Ziemi Urzędowskiej (2015): 81–86. https://gokurzedow.pl/u/gzu15/7.pdf.

Szafrańska, Małgorzata. „‘Przesiewacze piasku’: uwagi na temat powstania i ewolucji historii ogrodów.“ Rocznik Historii Sztuki 32 (2007): 5–34.

Szafrańska, Małgorzata. „Ogrody średniowieczne.“ In Ogród – forma – styl – marzenie. Katalog wystawy 18 grudnia 1998 – 22 lutego 1999 Zamek Królewski w Warszawie, kurator wystawy Małgorzata Szafrańska [Ausstellungskatalog 18. Dezember 1998 - 22. Februar 1999 Königliches Schloss in Warschau, Kuratorin Małgorzata Szafrańska], 45–53. Warszawa: Ars regia, 1998.

Szafrańska, Małgorzata. „Wirydarz: słowo, forma, treść.“ Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 27 (1995): 121–133.

Szafrańska, Małgorzata. „Ogród w świetle księżyca, czyli Genius loci a genius horti.“ In Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym. Materiały konferencji zorganizowanej przez Muzeum Pałac w Wilanowie Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie grudzień 2007, Einführung Paweł Jaskanis, hrsg. Von Bartłomiej Gutowski, 139–144. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, 2009. https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/1876/1/Gutowski_Genius_loci_2009.pdf.

Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki, Bd. 2: Estetyka średniowieczna. Warszawa: Arkady, 1988.

Vergil. Bucolica und Georgica. Übersetzt und bearbeitet von Zofia Abramowiczówna. Wrocław: Ossolineum, 1953.