Mit samotnego geniusza. Astronomia arabska jako nieobecny kontekst teorii heliocentrycznej Kopernika

Elżbieta Drozdowska

doi:10.18290/rkult25163.8

Data publikacji : 2025-09-30

Tom 16 Nr 3 (2025)

Mit samotnego geniusza. Astronomia arabska jako nieobecny kontekst teorii heliocentrycznej Kopernika

Elżbieta Drozdowska

https://orcid.org/0000-0003-4710-1266

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult25163.8

Abstrakt

Mikołaj Kopernik często przedstawiany jest jako samotny geniusz, który dokonał rewolucyjnego zerwania z tradycją astronomii ptolemejskiej. Niniejszy tekst proponuje alternatywne ujęcie, w którym polski uczony ukazany zostaje jako ogniwo w długim łańcuchu rozwoju wiedzy astronomicznej, obejmującym również uczonych arabskich ze szkoły w Maraghe, takich jak: Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī, Ibn al-Shāṭir czy Ali Qushji. W oparciu o ustalenia historyków nauki oraz koncepcje Bruno Latoura i nurtu Science and Technology Studies artykuł ukazuje teorię heliocentryczną jako efekt stopniowych przemian teoretycznych i matematycznych, a nie nagłego zerwania. Zamiast mitologii samorodnego odkrycia proponuje się spojrzenie na naukę jako zjawisko sieciowe i historycznie usieciowione, w którym innowacje są możliwe dzięki współdzielonemu dorobkowi wielu tradycji, języków i pokoleń badaczy.

Słowa kluczowe:

astronomia arabska, historia astronomii, historia nauki, Mikołaj Kopernik, szkoła w Maradze

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Drozdowska, E. (2025). Mit samotnego geniusza. Astronomia arabska jako nieobecny kontekst teorii heliocentrycznej Kopernika. Roczniki Kulturoznawcze, 16(3), 165–180. https://doi.org/10.18290/rkult25163.8

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Kennedy, Edward S. „Late Medieval Planetary Theory”. Isis 57 (1966): 365–378.

Kopernik, Mikołaj. Nicolai Copernici Torunensis De revolutionibus orbium coelestium libri sex Accedit G. Joachimi Rhetici Narratio prima, cum Copernici nonnullis scriptis minoribus nunc primum collectis, ejusque vita = Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć. Nadto Opowiadanie piérwsze J. Joachima Retyka, różne pisma mniejsze M. Kopernika teraz zebrane i życiorys jego. Warszawa: Typis Stanislai Strąbski, 1854. Dostęp 14.07.2025. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/34392/edition/42894.

Latour, Bruno. Science in Action. How to follow scientists and engineers through society. Cambridge: Harvard University Press, 1987.

Ragep, F. Jamil. Islamic Astronomy and Copernicus. Ankara: Turkish Academy of Sciences, 2022.

Sady, Wojciech. Struktura rewolucji relatywistycznej i kwantowej w fizyce. Kraków: Universitas, 2020.

Saliba, George. Islamic Science and the Making of the European Reneissance. Transformations: Studies in the History of Science and Technology. Cambridge – London: The MIT Press, 2007.

Shank, Michael H. „Regiomontanus on Ptolemy, Physical Orbs, and Astronomical Fictionalism: Goldsteinian Themes in the «Defense of Theon against George of Trebizond»”. Perspectives on science: Historical, philosophical, social 10 (2002): 179–207.

Solla Price, Derek de. „Contra-Copernicus: A critical re-estimation of the mathematical planetary theory of Ptolemy, Copernicus, and Kepler”. W Critical problems in the history of science: Proceedings of the Institute for the History of Science, 1957, red. Marshall Clagett, 197–218, Madison: University of Wisconsin Press, 1969.

Swerdlow, Noel i Otto Neugebauer. Mathematical Astronomy in Copernicus’s De Revolutionibus. Studies in the History of Mathematical and Physical Sciences 10. New York: Springer, 1984.

Wróblewski, Andrzej Kajetan. Historia fizyki od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: PWN, 2015.