Green Areas with Sensory Impact in Creating the Surroundings of Sacred Places

Izabela Krzeptowska-Moszkowicz

doi:10.18290/rkult25163.4

Data publikacji : 2025-09-30

Tom 16 Nr 3 (2025)

Tereny zieleni oddziałujące sensorycznie w tworzeniu otoczenia obiektów sakralnych

Izabela Krzeptowska-Moszkowicz

https://orcid.org/0000-0002-5035-1832

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult25163.4

Abstrakt

Badania prowadzone nad ogrodami oddziałującymi sensorycznie pozwoliły stwierdzić, że i w przestrzeniach o znaczeniu religijnym, a przede wszystkim w otoczeniu obiektów sakralnych, pojawiają się tereny zieleni mające wyraźny wpływ na zmysły odbiorcy. Celowe zastosowanie elementów, zwłaszcza materiału roślinnego, wprowadzających bodźce sensoryczne poszerza zakres pozytywnych wrażeń, a nawet stwarza środowisko o znaczeniu terapeutycznym. Ich obecność nie kłóci się z podstawowym charakterem tych miejsc związanym ze strefą sacrum.

W pracy wyszczególniono konkretne typy terenów zieleni zlokalizowane w otoczeniu obiektów sakralnych, a wyraźnie oddziałujące na odbiorcę sensorycznie. Podano także ich charakterystykę. Wybrane, istniejące tego rodzaju tereny zieleni, przebadano metodą pozwalającą ocenić ich walor terapeutyczny, na podstawie obecnych w nich konkretnych atrybutów. Przeanalizowano także znacznie materiału roślinnego w stwarzaniu otoczenia zarówno nieoddziałującego na zmysły, jak i niosącego znaczenie symboliczne, nadające mu wartość odnoszącą się do otoczenia sakralnego.

Słowa kluczowe:

otoczenie miejsc sakralnych, zieleń otoczenia kościołów, ogrody sensoryczne, oddziaływanie sensoryczne, symboliczne znaczenie roślin, środowisko terapeutyczne, ogrody terapeutyczne, metoda badania wartości terapeutycznej terenów zieleni

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Krzeptowska-Moszkowicz, I. (2025). Tereny zieleni oddziałujące sensorycznie w tworzeniu otoczenia obiektów sakralnych. Roczniki Kulturoznawcze, 16(3), 75–97. https://doi.org/10.18290/rkult25163.4

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adevi, Anna, and Fredrika Mårtensson. “Stress rehabilitation through garden therapy: The garden as a place in the recovery from stress.” Urban Forestry & Urban Greening 12 (2013): 230–237.

Hussein, Hazrena. “Sensory Garden in Special Schools: The issues, design and use.” Journal of Design and Built Environment 5 (2009): 77–95.

Koch, Wilfried. Style w architekturze. Arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne. Warszawa: Bertelsmann Publishing, 1996.

Kowalska, Faustyna. Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej. Kraków: Wydawnictwo Misericordia, 2014.

Krzeptowska-Moszkowicz, Izabela, Łukasz Moszkowicz, and Karolina Porada. “Znaczenie miejskich ogrodów sensorycznych o cechach przyjaznych organizmom rodzimym, na przykładzie dwóch przypadków z terenu dużych miast europejskich: Krakowa i Londynu.” In Integracja Sztuki i Techniki w Architekturze i Urbanistyce, v. 6, 61–68. Bydgoszcz: Katedra Architektury i Urbanistyki, Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, 2020.

Krzeptowska-Moszkowicz, Izabela, Łukasz Moszkowicz, and Karolina Porada. “What Affects the Depth of the Human-Garden Relationship in Freely Accessible Urban Sensory Gardens with Therapeutic Features in Various Users?” Sustainability 15 (2023): 14420.

Krzeptowska-Moszkowicz, Izabela, Łukasz Moszkowicz, and Miłosz Zieliński. “Application of aromatic medicinal plants for creating a therapeutic environment that has a sensory impact in the built environment.” Space & Form 61 (2025): 133–160.

Krzeptowska-Moszkowicz, Izabela, Łukasz Moszkowicz, and Karolina Porada. “Evolution of the Concept of Sensory Gardens in the Generally Accessible Space of a Large City: Analysis of Multiple Cases from Kraków (Poland) Using the Therapeutic Space Attribute Rating Method.” Sustainability 13 (2021): 5904.

Kubiak, Zygmunt. “Od Tagasty do Ostii.” In św. Augustyn, Wyznania, 7–23. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2009.

Kulesza, Piotr. “Church surroundings as spaces with health-promoting function – possibilities and dilemmas.” Acta Sci. Pol., Administratio Locorum 23, no. 3 (2024): 461–472.

Kulesza, Piotr. Współczesne otoczenie wiejskich kościołów parafialnych archidiecezji lubelskiej. Analiza dendrologiczna z aspektami kompozycyjnymi i krajobrazowymi. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydawnictwo KUL, 2023.

Milecka, Małgorzata. “Średniowieczne dziedzictwo sztuki ogrodowej klasztorów europejskich.” Hereditas Monasteriorum 1 (2012): 31–36.

Milecka, Małgorzata. “Cysterski krajobraz ciszy.” Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 11 (2008): 183–192.

Mirek, Zbigniew. “Duchowy wymiar relacji człowiek-przyroda.” In Przyroda – Nauka – Kultura, edited by Bogdan Zemanek, 107–127. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2000.

Myga-Piątek, Urszula. “Krajobrazy sakralne i religijne – próba umiejscowienia w typologii krajobrazów kulturowych.” Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 17 (2012): 13–23.

Nowiński, Janusz. “Labirynt w średniowiecznych kościołach i klasztorach – droga i symbol drogi; alegoria ludzkiego życia i dążenia do zbawienia.” In Dziedzictwo architektoniczne: badania oraz adaptacja budowli sakralnych i obronnych, 128–141. Wrocław: Politechnika Wrocławska, 2019.

Ostrowski, Maciej. “Teologia a środowisko przyrodnicze.” In Przyroda – Nauka – Kultura, edited by Bogdan Zemanek, 165–174. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2000.

Pudelska, Krystyna, and Anna Mirosław. “Symbolika średniowiecznych ogrodów przyklasztornych i ich roślinność.” Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN 9, no. 2 (2013): 49–56.

Staniewska, Anna. Obłędne ogrody. Terapeutyczne właściwości krajobrazu jako podstawa kompozycji zespołów szpitali psychiatrycznych XIX i na początku XX w. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2020.

Św. Augustyn. Wyznania. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2009.

Trojanowska, Monika. “Miejsca święte w zielonych przestrzeniach publicznych. Sacred places in public open green areas.” Teka Komisji Urbanistyki i Architektury PAN Oddział w Krakowie 46 (2018): 419–429.

Trojanowska, Monika. “Biblical Gardens and the Resilience of Cultural Landscapes – A Case Study of Gdańsk, Poland.” Land 12 (2023): 137.

Trojanowska, Monika. Parki i ogrody terapeutyczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.

Trojanowska, Monika. “The Universal Pattern of Design for Therapeutic Parks. Methods of Use.” International Journal of Scientific & Engineering Research 9, no. 9 (2018): 1410–1413.

Trzaskowska, Ewa, and Paweł Adamiec. “Sacrum i profanum w ogrodach przykościelnych.” Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 22 (2013): 129–141.

Ulrich, Roger. “Health benefits for gardens in hospitals. Paper for conference: Plants for People.” Accessed March 15, 2020. http://thenewchildrenshospital.ie/wp-content/uploads/2011/09/HealthSettingsUlrich.pdf.

Westphal, Joanne. “Hype, Hyperbole, and Health: Therapeutic site design.” In Urban Lifestyles: Spaces, Places People, edited by John F. Benson, and Maggie H. Rowe, 19–26. Rotterdam: Brookfield A.A. Balkema, 2000.

Winterbottom, Daniel, and Amy Wagenfeld. Therapeutic Gardens. Design for Healing Spaces. Portland – London: Timber Press, 2015.

Włodarczyk, Zofia. “Ogród biblijny jako metoda ewangelizacji.” In Dni Jana Pawła II 2009, w 31 rocznicę powołania na Stolicę Piotrową. Materiały Seminarium 5 listopada 2009 w Politechnice Krakowskiej: “Wiara – Nauka – Technika,” edited by Wojciech Kosiński, 31–38. Kraków: Politechnika Krakowska im. T. Kościuszki, 2009.

Zhang, Tianyao, Jiahui Liu, and Li Hongyang. “Restorative effects of multi-sensory perception in urban green space: a case study of urban park in Guangzhou, China.” Int. J. Environ. Res. Public Health 16 (2019): 4943.

Żak, Małgorzata. “Ogrody Maryi – kompozycje miejsca i wypełnienia roślinne. Zarys ikonografii motywu Madonny na tle ogrodu.” Roczniki Humanistyczne 54, no. 4 (2006): 99–145.