Aestheticization of Contemporary Urban Public Space. Lublin Case Study

Sebastian Bernat; Patrycja Adamczyk

doi:10.18290/rkult25163.3

Data publikacji : 2025-09-30

Tom 16 Nr 3 (2025)

Estetyzacja współczesnej miejskiej przestrzeni publicznej. Przypadek Lublina

Sebastian Bernat

https://orcid.org/0000-0001-7224-6534

Patrycja Adamczyk

https://orcid.org/0009-0004-9617-2233

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult25163.3

Abstrakt

Celem pracy jest identyfikacja działań związanych z estetyzacją współczesnej przestrzeni miejskiej na przykładzie Lublina, miasta o bogatej historii i znaczeniu regionalnym, położonego w obszarze peryferyjnym, niedaleko wschodniej granicy Unii Europejskiej. W ramach badań dokonano analizy dokumentów planistyczno-strategicznych oraz inwestycji rewitalizacyjnych. Ponadto zbadano inicjatywy partycypacyjne mieszkańców, w tym działania w ramach Zielonego Budżetu Obywatelskiego. Na koniec odniesiono się m.in. do reformy systemu planowania przestrzennego w Polsce. Podkreślono wagę edukacji estetycznej społeczeństwa oraz rozwoju kultury przestrzeni. Badania miały głównie charakter jakościowy. Wyniki wskazują na znaczące postępy w rewitalizacji przestrzeni publicznych, co przełożyło się na poprawę estetyki i funkcjonalności miasta, chociaż problemem pozostaje brak uchwały reklamowej oraz presja inwestycyjna na cenne obszary krajobrazowe. Doceniono także zaangażowanie mieszkańców w procesy partycypacyjne, które wzmocniły współodpowiedzialność za kształtowanie przestrzeni miejskiej. Działania na rzecz estetyzacji przestrzeni publicznych w Lublinie przyczyniły się do poprawy jakości życia mieszkańców i wizerunku miasta, jednocześnie podkreślając potrzebę efektywnego dialogu między władzami, mieszkańcami i inwestorami.

Słowa kluczowe:

wartości estetyczne, przestrzeń publiczna, percepcja krajobrazu, krajobraz dźwiękowy, planowanie miejscowe, rewitalizacja, partycypacja, dokumentacja planistyczna, Lublin

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamczyk, Patrycja, Martyna Andrzejewska, and Sebastian Bernat. “Spatial Analyses in the Planning of Quiet Areas: A Case Study of Radom and Lublin (Poland).” Sustainability 16, no. 14 (2024): 6072. https://doi.org/10.3390/su16146072.

Adamus, Jagoda. “How Much Are Public Spaces Worth? Non-Market Valuation Methods in Valuing Public Spaces.” Gospodarka Narodowa 314, no. 2 (2023): 66–89. https://doi.org/10.33119/GN/163105.

Antolak, Mariusz, and Patrycja Pawelec. “Dylematy estetyki i estetyzacji polskich miast wojewódzkich.” In Inspiracje krajobrazowe, 81–97. Lublin: Polihymnia, 2017.

„Badanie na temat kształtowania krajobrazu i estetyki przestrzeni publicznych w gminach.” Narodowe Centrum Kultury. Accessed May 20, 2025. https://nck.pl/badania/raporty/badanie-na-temat-ksztaltowania-krajobrazu-i-estetyki-przestrzeni-publicznych-w-gminach.

Bal, Wojciech, Magdalena Czałczyńska-Podolska, and Adam Szymski. “The Tradition and Symbols of a Place in Shaping Public Spaces through the Example of the Transformation of Litewski Square in Lublin, Poland.” Sustainability 14, no. 15 (2022): 9161. https://doi.org/10.3390/su14159161.

Bernat, Sebastian, Małgorzata Flaga, and Wioletta Kałamucka. “The Shaping of Sustainable Landscape in the Context of the European Landscape Convention and the Encyclical Laudato Si’.” Problemy Ekorozwoju – Problems of Sustainable Development 12, no. 2 (2017): 123–131.

Bogdanowski, Janusz. Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.

Carmona, Matthew. Public Places. Urban Spaces. The dimensions of urban design. New York – London: Routledge, 2021.

Chmielewski, Szymon, Tadeusz Jan Chmielewski, and Agnieszka Kułak. Presja wizualna jako problem audytu krajobrazowego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, 2018.

Chwalibóg, Krzysztof. “Jakość przestrzeni publicznej. Wprowadzenie.” In Jakość przestrzeni publicznej, 8–26. Sopot – Warszawa: Polska Polityka Architektoniczna NIAiU – Wyd. Arche, 2022.

Cieślak-Arkuszewska, Adrianna, and Rafał Purzyński. “Miejscowy plan rewitalizacji jako narzędzie kształtowania polityki przestrzennej historycznego centrum małego miasta.” Space – Society – Economy 32 (2021): 153–181. https://doi.org/10.18778/1733-3180.32.07.

Czepczyński, Mariusz. “Piękny krajobraz jako dobro publiczne. Reprezentacje i estetyzacje przestrzeni miejskich.” Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 32, no. 3 (2019): 197–218. https://doi.org/10.12887/32-2019-3-127-12.

Czyż, Piotr. “Stan estetyczny przestrzeni a kultura korzystania z miasta.” Metropolitan 1, no. 1 (2014): 14–27.

Dunn, Nick, and Tim Edensor. Dark Skies. Places, Practices, Communities. Abingdon–New York: Routledge, 2024.

Dymek, Dorota, and Jolanta Jóźwik. “Shaping Town Squares on the Example of the Towns of Lubelskie Voivodeship.” Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia 76 (2021): 1–28. https://doi.org/10.17951/b.2021.76.0.1-28.

“Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku.” Accessed May 20, 2025. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A32002L0049.

“Estetyka przestrzeni publicznej.” Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Accessed May 20, 2025. https://www.gov.pl/web/kultura/narzedzia-ksztaltowania-jakosci-przestrzeni.

“Forum Kultury Przestrzeni.” Accessed May 20, 2025. https://teatrnn.pl/kalendarium/wydarzenia/forum-kultury-przestrzeni-geneza-i-powstanie/.

Frydryczak, Beata. Zmysły w krajobrazie. Seria Krajobrazy 11. Łódź: Wydawnictwo Officyna s.c., 2020.

Gehl, Jan, ed. Cities for People. Washington, DC: Island Press, 2010.

Gehl, Jan. Life between Buildings: Using Public Space. New York: Van Nostrand Reinhold, 1987.

Giedych, Renata. “Gminna uchwała krajobrazowa – od teorii do praktyki.” Biuletyn KPZK 261 (2016): 120–137.

“Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Lublin, na lata 2021-2024.” Accessed May 20, 2025. https://lublin.eu/lublin/przestrzen-miejska/zabytki/dokumenty-programowe/gminny-program-opieki-nad-zabytkami/.

“Gminny Program Rewitalizacji dla miasta Lublina na lata 2024-2033.” Accessed May 20, 2025. https://lublin.eu/lublin/przestrzen-miejska/rewitalizacja/aktualnosci/gminny-program-rewitalizacji-dla-miasta-lublina-na-lata-2024-2033,23,2128,1.html.

Golędzinowska, Anna. “Strategie tworzenia dobrej przestrzeni publicznej w małych i średnich miastach.” In Problemy kształtowania przestrzeni publicznej, 114–127. Gdańsk: Urbanista, 2010.

Grabowski, Radosław, Sabina Grabowska, Hubert Kotarski, and Krzysztof Piróg, ed. Obserwatorium miast Polski Wschodniej: jakość życia w Białej Podlaskiej, Białymstoku, Krośnie, Lublinie, Rzeszowie i Suwałkach z perspektywy mieszkańców i użytkowników. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2024.

Gzell, Sławomir. Urbanistyka XXI wieku. Warszawa: PWN, 2024.

Hosey, Lance. The Shape of Green: Aesthetics, Ecology, and Design. Washington: Island Press, 2012.

Jacobs, Jane. The death and life of great American cities. Harmondsworth: Penguin, 1972.

Jakubowski, Kasper. “Inspiracje Laudato si’ do projektów z zakresu architektury krajobrazu miasta.” Studia Ecologiae et Bioethicae 15, no. 1 (2017): 59–68. https://doi.org/10.21697/seb.2017.1.07.

Kamiński, Jan. “Kultura przestrzeni.” In Animacja kultury. NieAntologia, 289–299. Lublin: Centrum Kultury, 2023.

“Karta Przestrzeni Publicznej.” Accessed: May 20, 2025. https://obserwatorium.miasta.pl/wp-content/uploads/2017/02/Karta-przestrzeni-publicznej_T.Markowski.pdf.

Kosiński, Wojciech. Miasto i piękno miasta. Kraków: Wydawnictwo PK, 2011.

Koziara, Jarosław. “Byty chwilowe.” Architektura&Biznes 10 (2024): 132–139.

“Krajobraz mojego miasta.” Narodowy Instytut Dziedzictwa. Accessed May 20, 2025. https://krajobrazmojegomiasta.pl/.

“Krajowa Polityka Miejska 2030.” Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Accessed May 20, 2025. https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/polityka-miejska.

“Kształtowanie krajobrazu i przestrzeni publicznej w miastach.” Kraków: Najwyższa Izba Kontroli, 2017. https://www.nik.gov.pl/plik/id,15652,vp,18136.pdf.

Lynch, Kevin. The Image of the City. Publication of the Joint Center for Urban Studies. Cambridge: M.I.T. Press, 2008.

Maliszewski, Cezary Piotr. “Miejscowy plan rewitalizacji – niedoceniane narzędzie planistyczne: Studium planu ‘Jabłkowskiego–Podgórze’ w Kaliszu.” Studia Miejskie 44 (2022): 31–56. https://doi.org/10.25167/sm.4829.

Marzęcki, Waldemar. “Szlak panoram Lublina.” Przestrzeń i Forma 16 (2011): 507–514.

Mencwel, Jan. Betonoza: jak się niszczy polskie miasta. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020.

Mróz, Aleksandra, Paweł Pistelok, and Piotr Salata-Kochanowski. Rynki, place i deptaki – jakość inwestycji w przestrzeni publicznej po 2015 roku. Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów, 2023. https://doi.org/10.51733/opm.2023.10.

Nasar, Jack L. “Urban Design Aesthetics: The Evaluative Qualities of Building Exteriors.” Environment and Behavior 26, no. 3 (1994): 377–401. https://doi.org/10.1177/001391659402600305.

“Plan Adaptacji do zmian klimatu Miasta Lublin do roku 2030.” Accessed May 20, 2025. https://bip.lublin.eu/strategia-i-planowanie/ochrona-srodowiska/plan-adaptacji-do-zmian-klimatu-miasta-lublin-do-roku-2030%2C3%2C28275%2C2.html.

Porębska, Maria. “O potrzebie piękna w przestrzeni publicznej miasta.” Czasopismo Techniczne. Architektura 107, no. 3-A (2010): 155–163.

“Przestrzeń dla zieleni. Klucz do lepszych inwestycji publicznych.” Warszawa: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2024. https://www.gov.pl/web/kultura/publikacja-przestrzen-dla-zieleni-klucz-do-lepszych-inwestycji-publicznych.

“Raport o stanie polskich metropolii: Lublin.” Warszawa–Lublin: PwC, 2019. https://www.pwc.pl/pl/pdf/raport-o-metropoliach-lublin-2019-pwc.pdf.

“Regionalna Polityka Miejska Województwa Lubelskiego.” Lublin: Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, 2017. https://umwl.bip.lubelskie.pl/index.php?id=937.

Rodzoś, Jolanta, Leszek Gawrysiak, and Anna Bochra. “Rzeźba terenu a organizacja przestrzeni miejskiej Lublina.” Annales UMCS sec. B 60 (2005): 35–45.

Rudzka, Izabela. Obszary zdegradowane jako bariera rozwoju miast: znaczenie przestrzeni publicznej w modelu rewitalizacji strategicznej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH, 2022.

Sagan, Mariusz, and Piotr Maleszyk, ed. Lublin 2030 – europejska metropolia? Lublin: Urząd Miasta Lublin. Wydział Strategii i Obsługi Inwestorów, 2018.

Skalski, Janusz. “Unifikacja krajobrazów miejskich. Znaczenie procesu percepcji w jakościowej ocenie przestrzeni publicznej Warszawy.” Architektura Krajobrazu 2 (2008): 4–13.

Skrzypek, Marcin. “Kultura dźwięku w Ośrodku ‘Brama Grodzka – Teatr NN.’” Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 11 (2008): 320–326.

Solon, Jerzy, Jan Borzyszkowski, Małgorzata Bidłasik, Andrzej Richling, Krzysztof Badora, Jarosław Balon, Teresa Brzezińska-Wójcik, et al. “Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data.” Geographia Polonica 91 (2018): 143–170. https://doi.org/10.7163/GPol.0115.

“Standardy konserwatorskie dotyczące rewitalizacji zabytkowych rynków.” Accessed: May 20, 2025. https://nid.pl/wp-content/uploads/2022/01/Rewitalizacja-zabytkowych-rynkow.pdf.

Stefańska, Anna, and Agnieszka Chudzińska. “Qualitative assessment of selected factors of positive development of public urban spaces.” Space&FORM 55 (2023): 205–224. https://doi.org/10.21005/pif.2023.55.C-04.

Stępień, Antoni B. Propedeutyka estetyki. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1986.

“Strategia Lublin 2030.” Lublin: Urząd Miasta Lublin, 2021. https://lublin.eu/biznes-i-nauka/strategia/s2030/.

“Strategia Wrocław 2030.” Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 2021. https://www.wroclaw.pl/rozmawia/strategia-rozwoju-wroclaw-2030.

“Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Lublin.” Lublin: Urząd Miasta Lublin, 2019. https://bip.lublin.eu/strategia-i-planowanie/planowanie-przestrzenne/studium-uwarunkowan-i-kierunkow-zagospodarowania-przestrzennego-miasta-lublin/.

“Studium wartości widokowych miasta Lublin.” Urząd Miasta Lublin, 2019. https://bip.lublin.eu/download/gfx/bip/userfiles/_public/import/strategia-i-planowanie/planowanie-przestrzenne/inne-opracowania-planistyczne/studium_wartosci_widokowych.pdf.

Szczepańska, Agnieszka, Marek Zagroba, and Katarzyna Pietrzyk. “Participatory Budgeting as a Method for Improving Public Spaces in Major Polish Cities.” Social Indicators Research 162, no. 1 (2022): 231–252. https://doi.org/10.1007/s11205-021-02831-3.

Szmytt, Anna, Marek Ziółkowski, Jacek Skorupski, Stefan Parys, Bartłomiej Kolipiński, Monika Błocińska, Piotr Jaworski, Marek Roszkowski, Stefan Białczak, and Marcin Świetlik, ed. Plan ogólny miasta, gminy: poradnik. Stan prawny na 1 marca 2024 r. Warszawa: Wolters Kluwer, 2024.

Trzaskowska, Ewa, and Paweł Adamiec, ed. Krajobrazy Lublina: roślinność naturalna. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2016.

“Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.” Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717.

“W dialogu z otoczeniem? Społeczne postrzeganie przestrzeni publicznej i architektury w Polsce.” Narodowe Centrum Kultury. Accessed May 20, 2025. https://niaiu.pl/wp-content/uploads/2022/03/spoleczne-postrzeganie-architektury-raport.pdf.

Wantuch-Matla, Dorota. Przestrzeń publiczna 2.0: miasto u progu XXI wieku. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2016.

Warchalska-Troll, Agata, Paweł Pistelok, Wojciech Łachowski, Aleksandra Mróz, Aleksandra Łęczek, Karolina Szczechowska, Anna Zielonka, Liliana Janik, and Beata Jastrzębska. Zieleń w centrach polskich miast. Stan, funkcje i wyzwania. Warszawa – Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów, 2023. https://doi.org/10.51733/opm.2023.11.

Wawiórka-Kamieniecka, Joanna, and Aleksandra Kołtun, ed. Spisane po Nocach Kultury: 13 tekstów o formie wydarzenia, publiczności i przestrzeni. Lublin: Wydawnictwo Episteme, 2021.

Whyte, William Hollingsworth. The Social Life of Small Urban Spaces. New York, NY: Project for Public Spaces, 2010.

Wojciechowski, Krzysztof H. Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu. Lublin: UMCS, 1986.

“Wytyczne kształtowania przestrzeni publicznej wokół obiektów użytkowanych przez jednostki MKiDN.” Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. https://www.gov.pl/web/kultura/estetyka-przestrzeni-publicznej.

Zieliński, Miłosz. “W stronę piękna przestrzeni miasta.” Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 42 (2014): 277–301.

“Zielony Budżet Obywatelski Lublina.” Accessed May 20, 2025. https://teatrnn.pl/skarby/mapka-i-spis-projektow-zielonego-budzetu-2017-2023-w-lublinie/.

Zienowicz, Magdalena, Ewa Podhajska, and Justyna Rubaszek. “Oddziaływanie światła i cienia na topografię i fizjonomię krajobrazu.” Architektura Krajobrazu 2 (2016): 4–19.