Kłamliwe, udane i błędne metafory sztucznej inteligencji chatbotów

Jan Kreft; Barbara Cyrek

doi:10.18290/rkult24152.2

Data publikacji : 2024-06-26

Tom 15 Nr 2 (2024)

Kłamliwe, udane i błędne metafory sztucznej inteligencji chatbotów

Jan Kreft

https://orcid.org/0000-0003-4129-8424

Barbara Cyrek

https://orcid.org/0000-0002-3270-6548

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult24152.2

Abstrakt

W czasach, gdy tzw. sztuczna inteligencja staje się integralną częścią dużych modeli językowych, osobistych asystentów czy np. tzw. inteligentnego domu, coraz ważniejsze staje się poznanie czynników postaw wobec niej i jej narzędzi. Obserwowany świt nowych możliwości identyfikowanych ze sztuczną inteligencją skłania do lepszego poznania metafor, którymi jest opisywana. Metafory stanowią bowiem nie tylko klucz do wyjaśniania nieznanego, ale mają znaczącą wartość heurystyczną, są fundamentem nowoczesnej racjonalności i mogą wypierać ludzki osąd oraz minimalizować uprzedzenia i krytyczną refleksję.

Celem artykułu jest identyfikacja metafor oraz rozpoznanie ich performatywnej roli w dyskusji o sztucznej inteligencji i jej narzędziach. Przedmiotem badania są występujące w opisach mediów i nowych technologii metafory dominujące oraz mniej znane metafory chatbotów obecne w tekstach dziennikarskich, na przykładzie artykułów opublikowanych w opiniotwórczym The New York Times.

W ramach badania identyfikujemy i analizujemy m.in. metafory „platformy”, „sieci”, „umysłu jako maszyny” oraz ożywione i nieżywione metafory towarzyszące sztucznej inteligencji i jej aktorów. Badamy ich perswazyjny charakter i cele tej perswazji.

Słowa kluczowe:

chatbot, dziennikarstwo, metafory, The New York Times, Sztuczna Inteligencja

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aggarwal, Pankaj i Ann L. McGill. „Is that car smiling at me? Schema congruity as a basis for evaluating anthropomorphized products”. Journal of consumer research 34(2007), nr 4: 468-479.

Allyn, Bobby. „‘The Computer Got It Wrong’: How Facial Recognition Led To False Arrest Of Black Man”. NPR.org., https://www.npr.org/2020/06/24/882683463/the-computer-got-it-wrong-how-facial-recognition-led-to-a-false-arrest-in-michig. Dostęp: 06.02.2024.

Amoore, Louise. „Cloud geographies: Computing, data, sovereignty”. Progress in Human Geography 42(2018), nr 1: 4-24.

Angwin, Julia, Jeff Larson, Surya Mattu i Lauren Kirchner. „Machine Bias”. ProPublica. https://www.propublica.org/article/machine-bias-risk-assessments-in-criminal-sentencing. Dostęp 6.02.2024.

Arthur, Charles. „What is 1% rule”. The Guardian. https://www.theguardian.com/technology/ 2006/jul/20/guardianweeklytechnologysection2. Dostęp: 18.01.2024.

Baria, Alexis T. i Keith Cross. „The brain is a computer is a brain: neuroscience’s internal debate and the social significance of the Computational Metaphor”. arXiv preprint arXiv: 2107.14042 (2021). Dostęp: 7.01.2024.

Barnden, John A. i Mark G. Lee. „Introduction to the Special Issue on Metaphor and Artificial Intelligence”. Metaphor and Symbol 16(2001), nr 1-2: 1-3.

BIBLIOGRAFIA

Bickmore, Timothy W. i Rosalind W. Picard. „Establishing and maintaining long-term human-computer relationships”. ACM Transactions on Computer-Human Interaction 12(2005), nr 2: 293-327.

Boland, Richard J. „The in-formation of information systems”. W Critical issues in information systems research, ed. Richard J. Boland, Rudy A. Hirschheim, 363-379. Chichester: Wiley, 1987.

Borowska-Beszta, Beata, Urszula Bartnikowska i Katarzyna Ćwirynkało. „Analiza wtórna jakościowych danych zastanych: przegląd założeń teoretycznych i aplikacji metodologicznych”. Jakościowe Badania Pedagogiczne 1(2017): 5-24.

Brooks, Rodney A. „Intelligence without representation”. Artificial intelligence 47(1991), nr 1-3: 139-159.

Carlson, Matt. „News Algorithms, Photojournalism and the Assumption of Mechanical Objectivity in Journalism”. W Algorithms, Automation, and News, ed. Neil Thurman, Seth C. Lewis, Jessica Kunert, 138-154. London: Routledge, 2021.

Chandler, Jesse i Norbert Schwarz. „Use does not wear ragged the fabric of friendship: Thinking of objects as alive makes people less willing to replace them”. Journal of Consumer Psychology 20(2010), nr 2: 138-145.

Charniak, Eugene i Drew V. McDermott. Introduction to Artificial Intelligence. Reading: Addison-Wesley: 1985.

Choi, Yung Kyun, Gordon E. Miracle i Frank Biocca. „The effects of anthropomorphic agents on advertising effectiveness and the mediating role of presence”. Journal of Interactive Advertising 2(2001), nr 1: 19-32.

Christidou, Vasilia, Kostas Dimopoulos i Vasilis Koulaidis. „Constructing social representations of science and technology: the role of metaphors in the press and the popular scientific magazines”. Public understanding of Science 13(2004), nr 4: 347-362.

Cornelissen, Joep P. i Mario Kafouros. „Metaphors and Theory Building in Organization Theory: What Determines the Impact of a Metaphor on Theory?”. British Journal of Management 19(2008), nr 4: 365-379.

Cowls, Josh, Philipp Darius, Dominiquo Santistevan i Moritz Schramm. „Constitutional metaphors: Facebook’s ‘supreme court’ and the legitimation of platform governance”. New Media & Society online first.

Entman, Robert M. „Framing media power”. W Doing news framing analysis: Empirical and theoretical perspectives, ed. Paul D’Angelo, Jim A. Kuypers, 331-355. New York–London: Routledge, 2010.

Entman, Robert M. „Framing: towards clarification of a fractured paradigm”. Journal of Communication 43(1993), nr 4: 51-58.

Epstein, Robert. „The empty brain”. https://aeon.co/essays/your-brain-does-not-process-informa tion-and-it-is-not-a-computer. Dostęp: 04.02.2024.

Figar, Vladimir N. „Metaphorical framing in The New York Times online press reports about ChatGPT”. Philologia Mediana 15(2023): 381-398.

Foucault, Michel. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2009.

Gillespie, Tarleton. „Platforms are not intermediaries”. Georgetown Law Technology Review 2(2018): 198-216.

Gillespie, Tarleton. „The politics of platforms”. New Media & Society 12(2010), nr 3: 347-364.

Habel, Philip D. „Following the opinion leaders? The dynamics of influence among media opinion, the public, and politicians”. Political Communication 29(2012), nr 3: 257-277.

Hart, Phillip M., Shawn R. Jones i Marla B. Royne. „The human lens: How anthropomorphic reasoning varies by product complexity and enhances personal value”. Journal of Marketing Management 29(2013), nr 1-2: 105-121.

Helmond, Anne. „The platformization of the web: Making web data platform ready”. Social media+society 1(2015), nr 2: 1-11.

Jastrzębski, Jerzy. „Sztuczna inteligencja jako metafora”. Naukowy przegląd dziennikarski 4(2020): 7-37.

Kajava, Kaisla i Nitin Sawhney. „Language of Algorithms: Agency, Metaphors, and Deliberations in AI Discourses”. W Handbook of Critical Studies of Artificial Intelligence, ed. Simon Lindgren, 224-236. Cheltenham: Edward Elgar Publishing, 2023.

Kaplan, Andreas i Michael Haenlein. „Siri, Siri, in my hand: Who’s the fairest in the land? On the interpretations, illustrations, and implications of artificial intelligence”. Business Horizons 62(2019), nr 1: 15-25.

Kreft, Jan. Władza algorytmów: u źródeł potęgi Google i Facebooka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.

Kreft, Jan. Władza misjonarzy. Zmierzch i świt świeckiej religii w Dolinie Krzemowej. Kraków: Universitas, 2023.

Kreft, Jan. Władza platform. Za fasadą Google, Facebooka i Spotify. Kraków: Universitas, 2021.

Kwak, Hyokjin, Marina Puzakova i Joseph F. Rocereto. „Better not smile at the price: The differential role of brand anthropomorphization on perceived price fairness”. Journal of Marketing 79(2015), nr 4: 56-76.

Lakoff, George, Mark Johnson. Metaphors we live by. Chicago–London: University of Chicago Press, 2003.

Lakoff, George. „The contemporary theory of metaphor”. W Metaphor and Thought, ed. Andrew Ortony, 202-251. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.

Lind, Laura H., Michael F. Schober, Frederick G. Conrad i Heidi Reichert. „Why do survey respondents disclose more when computers ask the questions?”. Public opinion quarterly 77(2013), nr 4: 888-935.

Lindh, Maria i Jan Michael Nolin. „GAFA speaks: metaphors in the promotion of cloud technology”. Journal of Documentation 73(2017), nr 1: 160-180.

McWilliam, Gil i Angela Dumas. „Using Metaphor in New Brand Design”. Journal of Marketing Management 13(1997), nr 4: 265-284.

Morgan, Gareth. „Paradigms, metaphors, and puzzle solving in organization theory”. Administrative science quarterly 25(1980), nr 4: 605-622.

Morgan, Gareth. Images of Organization. Thousand Oaks–London–New Delhi: Sage Publications, 2006.

Morgan, Gareth. Obrazy organizacji. Warszawa: PWN, 1997.

Ogburn, William. On culture and social change. Chicago and London: Phoenix Books, 1964.

Ossewaarde, Marinus. „Digital transformation and the renewal of social theory: Unpacking the new fraudulent myths and misplaced metaphors”. Technological Forecasting and Social Change 146(2019): 24-30.

Pasquale, Frank. The black box society: The secret algorithms that control money and information. Cambridge: Harvard University Press, 2016.

Srnicek, Nick. Platform capitalism. Cambridge: John Wiley & Sons, 2017.

Sutherlin, Gwyneth. „Who is the human in the machine? Releasing the human–machine metaphor from its cultural roots can increase innovation and equity in AI”. AI and Ethics (2023): 1-8.

Thibodeau, Paul H. i Lera Boroditsky. „Metaphors we think with: The role of metaphor in reasoning”. PloS one 6(2011), nr 2: e16782.

Turkle, Sherry. Reclaiming conversation: The power of talk in a digital age. New York: Penguin Books, 2016.

Valenzuela, Ana i Rhonda Hadi. „Implications of Product Anthropomorphism Through Design”. W The Routledge Companion to Consumer Behavior, ed. Michael R. Solomon, Tina M. Lowrey, 82-96. New York: Routledge, 2017.

van Dijck, José, Thomas Poell i Martijn de Waal. The platform society: Public values in a connective world. New York: Oxford University Press, 2018.

Warchala, Jacek. Formy perswazji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019.

Waytz, Adam, Joy Heafner i Nicholas Epley. „The mind in the machine: Anthropomorphism increases trust in an autonomous vehicle”. Journal of experimental social psychology 52(2014): 113-117.

Weiß, Diana, Johannes Scheuerer, Michael Wenleder, Alexander Erk, Mark Gülbahar i Claudia Linnhoff-Popien. „A user profile-based personalization system for digital multimedia content”. DIMEA ‘08: Proceedings of the 3rd international conference on Digital Interactive Media in Entertainment and Arts, (September) 2008: 281-288, https://doi.org/ 10.1145/1413634.1413687.