Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II powstało w roku 1934, z inicjatywy ks. Antoniego Szymańskiego, ówczesnego rektora lubelskiej Wszechnicy, jako prawnie odrębna, ale komplementarna w stosunku do Uniwersytetu, instytucja naukowo-wydawnicza. Jest jedną ze starszych tego typu instytucji w Polsce. Obecnie liczy ponad 700 członków: czynnych, korespondentów i współpracowników ze wszystkich ośrodków naukowych w Polsce. Działalnością Towarzystwa kieruje 13-osobowy Zarząd.

Celem Towarzystwa jest, według Statutu, "działalność naukowa zgodna z profilem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, realizowana poprzez a) prowadzenie, organizowanie i popieranie badań naukowych, b) urządzanie posiedzeń naukowych, sympozjów, zjazdów, różnego rodzaju odczytów i wykładów oraz wystaw, c) tworzenie specjalnych bibliotek, archiwów i muzeów, d) publikowanie wszelkiego typu prac naukowych, popularnonaukowych, podręczników oraz sprawozdań z działalności, e) udzielanie zasiłków naukowych, ogłaszanie konkursów na prace naukowe i przyznawanie nagród, f) współdziałanie z innymi towarzystwami i instytucjami naukowymi". Praca naukowa Towarzystwa (zebrania, konferencje naukowe) odbywa się w ramach sześciu wydziałów: teologicznego, filozoficznego, historyczno-filologicznego, nauk społecznych, nauk prawnych i matematyczno-przyrodniczego. Co roku zarząd Towarzystwa przyznaje Nagrodę im. Księdza Idziego Radziszewskiego, założyciela KUL-u, za "wybitne osiągnięcia naukowe w duchu humanizmu chrześcijańskiego".

Towarzystwo Naukowe KUL wydało dotychczas ponad 3000 pozycji, w tym tak fundamentalne dzieła jak "Mickiewicz" Juliusza Kleinera czy kilkutomowy zbiór prac Karola Wojtyły z zakresu etyki. Wydaje też zaplanowaną na kilkanaście tomów "Encyklopedię Katolicką". Poszczególne wydziały Towarzystwa publikują stale specjalistyczne "Roczniki" (łącznie 29 zeszytów), a o pracy całej instytucji informuje co roku "Summarium". Pod firmą Towarzystwa ukazuje się szereg serii wydawniczych (np. Studia Polonijne czy Studies in Logic) oraz "Studia Norwidiana", "Przegląd Psychologiczny" (od 1999 roku, wydawany wspólnie z Polskim Towarzystwem Psychologicznym), "Journal for Perspectives of Economic Political and Social Integration", "Kościół i Prawo" (od 2013 r.).